Αυτή η φωτογραφία είναι παλιά και δεν δείχνει Αφγανούς να εγκαταλείπουν τη χώρα τους

Ενώ πολλοί Αφγανοί προσπαθούν απεγνωσμένα να εγκαταλείψουν τη χώρα τους, μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν στα μέσα Αυγούστου, αναρτήσεις που κοινοποιήθηκαν πάνω από 400 φορές στο Facebook δείχνουν μια φωτογραφία ανδρών μέσα σε ένα αεροπλάνο, υποστηρίζοντας ότι εγκαταλείπουν το Αφγανιστάν, και υπονοώντας ότι μόνο άνδρες φεύγουν από τη χώρα. Ωστόσο, η φωτογραφία αυτή δεν είναι από το 2021 αλλά από το 2018, και δεν δείχνει ανθρώπους που φεύγουν από το Αφγανιστάν, αλλά Αφγανούς που απελάθηκαν από την Τουρκία. Επιπλέον, οι γυναίκες και τα παιδιά βρίσκονται σήμερα μεταξύ εκείνων που προσπαθούν να αναζητήσουν την ασφάλεια στο εξωτερικό.

«"Πρόσφυγες" Αφγανοί, περιχαρείς στο αεροπλάνο της σωτηρίας. Φυσικά χωρίς τις γυναίκες και τα παιδιά τους. Όλοι τους σε στρατεύσιμη ηλικία. Φυσικά δεν προστάτεψαν την πατρίδα τους από τους Ταλιμπαν, αλλά προτίμησαν να φύγουν παρατώντας πατρίδα, γυναίκες και παιδιά στο έλεός τους», αναφέρει μια ανάρτηση που έγινε στο Facebook στις 18 Αυγούστου 2021, και η οποία έχει κοινοποιηθεί 70 φορές έκτοτε.

Η φωτογραφία δείχνει ένα αεροπλάνο, στο οποίο διακρίνονται μόνο άνδρες, μερικοί από τους οποίους χαιρετούν την κάμερα. Η ίδια φωτογραφία, με τον ισχυρισμό που τη συνοδεύει να υπονοεί ότι μόνο άνδρες είναι που εγκατέλειψαν το Αφγανιστάν μετά τις τελευταίες εξελίξεις στη χώρα, έχει κοινοποιηθεί δεκάδες φορές στο Facebook, μεταλύ άλλων και από τον σχολιαστή Σάββα Καλεντερίδη (εδώ στο προφίλ του στο Facebook, με πάνω από 140 κοινοποιήσεις, και εδώ στην ιστοσελίδα του).

Έχει κοινοποιηθεί επίσης σε ιστοσελίδες (εδώ, εδώ, εδώ), ενώ τον ισχυρισμό (δίχως τη φωτογραφία) κοινοποίησε επίσης στο Twitter και ο Κυριάκος Βελόπουλος, ο αρχηγός της Ελληνικής Λύσης.

Μία άλλη ανάρτηση στο Facebook θέτει το ερώτημα: «Τι σόι άντρες είναι ετούτοι οι Αφγανοί που προσπαθούν με κάθε τρόπο να γλυτώσουν αφήνοντας πίσω τους γυναικόπαιδα;», ενώ μια άλλη αναφέρει πως «ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΤΑ ΑΣΥΝΟΔΕΥΤΑ....», απηχώντας το αντιμεταναστευτικό επιχείρημα πως οι ασυνόδευτοι ανήλικοι που φθάνουν στην Ελλάδα είναι στην πραγματικότητα ενήλικες.

Ωστόσο, η φωτογραφία δεν συνδέεται με την παρούσα κρίση, ενώ και ο ισχυρισμός πως μόνο άνδρες εγκαταλείπουν τη χώρα δεν είναι αληθής. 

Μία από τις παραπλανητικές αναρτήσεις, λήψη εικόνας στις 20 Αυγούστου 2021

Η φωτογραφία τραβήχτηκε το 2018

Η φωτογραφία που κοινοποιείται στις διάφορες αναρτήσεις δεν δείχνει Αφγανούς να εγκαταλείπουν την Καμπούλ, ύστερα από την επικράτηση των Ταλιμπάν, ούτε και τραβήχτηκε το 2021.

Μια αναζήτηση της εικόνας στο Διαδίκτυο δείχνει ότι η φωτογραφία έχει χρησιμοποιηθεί από το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu ως εξώφυλλο, για ένα βίντεο του πρακτορείου σχετικά με 778 Αφγανούς πολίτες, που απελάθηκαν από την Τουρκία στο Αφγανιστάν, τον Απρίλιο του 2018.

Η φωτογραφία εμφανίζεται επίσης αυτόνομα κι εδώ, στην ιστοσελίδα του πρακτορείου, δημοσιευμένη την ίδια ημέρα σε ένα ρεπορτάζ στα ισπανικά για τους Αφγανούς πολίτες που απελάθηκαν.

Η λήψη της φωτογραφίας αποδίδεται στη διοίκηση μετανάστευσης της πόλης Erzurum. Η φωτογραφία εμφανίζεται επίσης εδώ, στις 17 Απριλίου 2018, σε ένα θέμα που αναφέρεται στις ίδιες απελάσεις.

Η φωτογραφία στην ιστοσελίδα του Anadolu, λήψη εικόνας στις 20 Αυγούστου 2021

Φωτογραφίες παραποιούνται ώστε να φαίνονται μόνο άνδρες

Από όταν οι Ταλιμπάν κατέλαβαν την Καμπούλ στις 15 Αυγούστου 2021, και απελπισμένοι Αφγανοί προσπάθησαν να εγκαταλείψουν αεροπορικώς τη χώρα, ο ισχυρισμός ότι μόνο άνδρες είναι εκείνοι που φεύγουν έχει κοινοποιηθεί ευρέως στα κοινωνικά δίκτυα.

Ωστόσο, στις πρωτότυπες φωτογραφίες από αυτά τα γεγονότα, μπορεί να δει κανείς εύλογα ότι γυναίκες και παιδιά βρίσκονται μεταξύ εκείνων που εγκαταλείπουν τη χώρα, όπως για παράδειγμα σε αυτή τη φωτογραφία του AFP, που δείχνει μια οικογένεια να φτάνει στη Γερμανία από την Καμπούλ, στις 18 Αυγούστου 2021.

Οι πρώτοι άνθρωποι από την Καμπούλ φτάνουν στο διεθνές αεροδρόμιο της Φρανκφούρτης, στη δυτική Γερμανία, τις πρωινές ώρες της 18ης Αυγούστου 2021 ( AFP / Armando BABANI)

Ορισμένες φωτογραφίες που αναρτήθηκαν στα κοινωνικά δίκτυα έχουν παραποιηθεί και περικοπεί, ώστε να μην φαίνονται οι γυναίκες και τα παιδιά που βρίσκονται σε αυτές. Για παράδειγμα, η φωτογραφία του αμερικανικού αεροσκάφους C-17, που μεταφέρει Αφγανούς από την Καμπούλ στο Κατάρ στις 15 Αυγούστου 2021, έχει κοινοποιηθεί περικομμένη από ορισμένους Γερμανούς χρήστες, με αποτέλεσμα να φαίνεται ότι υπάρχουν λιγότερες γυναίκες στο αεροπλάνο. 

Η περικομμένη φωτογραφία, στην οποία φαίνονται λιγότερες γυναίκες

Στην πρωτότυπη εικόνα που παρατίθεται, το AFP έχει προσθέσει κόκκινα βελάκια ούτως ώστε να γίνεται εμφανής η παρουσία των παιδιών και γυναικών που βρίσκονταν στο αεροπλάνο.

Λήψη εικόνας από τη φωτογραφία του Defense One, με επισήμανση ορισμένων γυναικών και παιδιών απο το AFP

Ύπατη Αρμοστεία: «Το 80% όσων φεύγουν είναι γυναίκες και παιδιά»

Εκτός αυτού, άλλωστε, η μεγάλη πλειοψηφία των Αφγανών που εγκατέλειψαν τη χώρα έως και το τέλος του περασμένου Μαΐου ήταν γυναίκες και παιδιά.

Στις 13 Αυγούστου 2021, η εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας, Shabia Mantoo, δήλωσε πως «περίπου 80% από τους περίπου 250.000 Αφγανούς που εξαναγκάστηκαν να διαφύγουν έως και το τέλος του Μαΐου (2021) είναι γυναίκες και παιδιά». Όπως σημειώνεται σε ένα άλλο ρεπορτάζ του AFP, η συντριπτική πλειοψηφία των Αφγανών προσφύγων βρίσκονται στις γειτονικές χώρες του Πακιστάν και του Ιράν.

«Σχεδόν 400.000 έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους από την αρχή του έτους, οι οποίοι προστίθενται στα 2,9 εκατ. Αφγανών που βρίσκονταν ήδη εσωτερικά εκτοπισμένοι σε όλη τη χώρα στο τέλος του 2020», είπε η Mantoo. 

Σε κάθε περίπτωση, οι Αφγανοί άνδρες αντιμετωπίζουν εξίσου υπαρκτούς κινδύνους για την ασφάλειά τους, και δεν είναι «δήθεν» πρόσφυγες, όπως οι αναρτήσεις υπονοουν.

Η κατάσταση στη χώρα είναι τόσο άσχημη που η Ύπατη Αρμοστεία ζήτησε την απαγόρευση της αναγκαστικής επιστροφής (απέλασης) οποιουδήποτε Αφγανού υπηκόου στο Αφγανιστάν, λόγω της «ραγδαίας επιδείνωσης της κατάστασης της ασφάλειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μεγάλα τμήματα της χώρας».

«Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες εξακολουθεί να ανησυχεί για τον κίνδυνο παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά αμάχων σε αυτό το εξελισσόμενο πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών και των παιδιών, όσων θεωρείται ότι έχουν τρέχουσα ή κάποια προηγούμενη σχέση με την αφγανική κυβέρνηση, με διεθνείς οργανισμούς ή με τις διεθνείς στρατιωτικές δυνάμεις», δήλωσε η Ύπατη Αρμοστεία στις 17 Αυγούστου 2021.