Ο πόνος του τοκετού είναι υποκειμενικός: δεν μπορεί να μετρηθεί ούτε σε μονάδες ούτε με «σπασμένα οστά»

«Το ανθρώπινο σώμα μπορεί να αντέξει 4.5 vas του πόνου. Στην ώρα της γέννησης νιώθει μία μάνα 5.7 vas ου πόνου. 5.7 vas ισοδυναμεί με 20 σπασμένα κόκαλα, την ίδια ώρα», υποστηρίζει μια ανάρτηση στο Facebook από τις 11 Ιουνίου 2022.

Image

Στιγμιότυπο μίας από τις παραπλανητικές αναρτήσειςς στο Facebook. Λήψη εικόνας: 01/07/2022

Ο ίδιος ισχυρισμός κυκλοφορεί στην Ελλάδα τουλάχιστον από το 2017, όπως εδώ. Στη συνέχεια κοινοποιήθηκε αρκετά χρόνια αργότερα, όπως εδώ το 2018 και εδώ το 2021. Το 2022, παρόμοιες αναρτήσεις έχουν εντοπιστεί τον Ιανουάριο, τον Απρίλιο και τον Μάιο. Από το 2017, αυτό το κείμενο και η εικόνα έχουν κοινοποιηθεί πάνω από 1.800 φορές στην Ελλάδα. Το 2022, κοινοποιήθηκε περισσότερες από 1.300 φορές.

Άλλες δημοσιεύσεις του ισχυρισμού αναφέρουν  45 και 57 «μονάδες πόνου», όπως εδώ. 

Αυτός ακριβώς ο ισχυρισμός, που κοινοποιήθηκε επίσης στα αγγλικά, γαλλικά, πορτογαλικά, βουλγαρικά και γερμανικά και σε διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κυκλοφορεί τουλάχιστον από το 2010 και είχε ήδη επαληθευτεί από το AFP το 2019, αλλά έγινε και πάλι viral πρόσφατα και επαληθεύτηκε από το AFP στα τέλη Ιουνίου 2022 στα ισπανικά και στα γαλλικά.

Το AFP μίλησε με αρκετούς γυναικολόγους-μαιευτήρες και αναισθησιολόγους σχετικά με τον ισχυρισμό. Ενώ όλοι αναγνωρίζουν ότι ο πόνος που συνδέεται με τον τοκετό είναι ένας από τους πιο έντονους που υπάρχουν, επισημαίνουν επίσης ότι είναι υποκειμενικός, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και δεν μπορεί να μετρηθεί με αυθαίρετες μονάδες.

Ο πόνος είναι υποκειμενικός

«Είναι απίστευτο να μιλάμε για 'μονάδες πόνου'», δήλωσε στο AFP ο Dominique Truan, μαιευτήρας-γυναικολόγος στο Πανεπιστήμιο της Χιλής, στο πλαίσιο του ισπανικού ελέγχου γεγονότων. «Ο πόνος είναι πολύ υποκειμενικός, πολύ προσωπικός, πολύ συγκυριακός», τόνισε.

«Ο πόνος είναι εξαιρετικά υποκειμενικός. Εξαρτάται από την αντίληψή μας για το σώμα, από την ικανότητά μας να υπομένουμε. Η ψυχολογική κατάσταση παίζει τεράστιο ρόλο - παρεμβαίνει σε πολλούς τομείς», δήλωσε στο AFP στις 27 Ιουνίου 2022 ο Philippe Goffard, αναπληρωτής επικεφαλής της κλινικής στην αναισθησιολογική μονάδα και εντατικής θεραπείας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Saint-Pierre, στις Βρυξέλλες. 

Ωστόσο, επισημαίνει ότι «ο πόνος του τοκετού ανήκει στην κατηγορία των πιο έντονων πόνων». 

Η έννοια των «μονάδων πόνου» δεν προέρχεται ούτε από κανέναν άλλο ιατρικό τομέα εκτός από τη μαιευτική, εξήγησε ο Luis Miguel Torres, πρόεδρος της ισπανικής διεπιστημονικής εταιρείας πόνου. Ο όρος «δεν υπάρχει στον κλινικό ή ερευνητικό τομέα», «είναι εφεύρεση κάποιου, η οποία δεν έχει κανένα θεμέλιο, καμία επιστημονική βάση», εξήγησε επίσης. 

Η Μαρία Κίτσου, διευθύντρια της μονάδας πόνου της Β' Πανεπιστημιακής Κλινικής του Νοσοκομείου Αττικόν στην Αθήνα, δήλωσε επίσης ότι «μονάδες πόνου», όπως περιγράφονται στις αναρτήσεις στο Facebook, δεν υπάρχουν στην ιατρική.  «Το κείμενο αυτό δεν δείχνει σε καμία περίπτωση επιστημονικό και δεν έχει καμία απολύτως επιστημονική βάση», δήλωσε στο AFP σε τηλεφωνική συνέντευξη  στις 5 Ιουλίου 2022.

«Ο πόνος υπάρχει, αλλά βιώνεται πολύ διαφορετικά από διαφορετικούς ανθρώπους. Εξαρτάται από πολλά πράγματα, όπως η αντίληψη του σώματός μας ή η ικανότητα να αντέξουμε», εξήγησε. «Η φυσιολογία ενός ατόμου παίζει επίσης τεράστιο ρόλο.  Επιπλέον, μια γυναίκα όταν γεννάει θα αντιμετωπίσει τον πόνο με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με τους πολιτισμούς και τις νοοτροπίες», πρόσθεσε η Μαρία Κίτσου.

Αν και δεν μπορεί να μετρηθεί σε μονάδες, ο πόνος του τοκετού «είναι ένας πόνος που θεωρείται στην ιατρική ως 'υψηλός', λίγο σαν την πολύ έντονη νεφρική λίθωση (δηλαδή, πόνος από πέτρες στα νεφρά, σημείωση του συντάκτη)», εξηγεί η Dominique Truan.

Ο Luis Miguel Torres παρομοίασε επίσης τον πόνο του τοκετού με εκείνον μιας ασθενούς που πάσχει από πέτρες στα νεφρά ή στη χολή, ενώ υπενθύμισε ότι ο πόνος του τοκετού παραμένει «πολύ συγκεκριμένος λόγω των χαρακτηριστικών και της διάρκειάς του». «Δεν μπορείς να το εξηγήσεις σε κανέναν. Είναι δύσκολο να τον συγκρίνεις με οποιοδήποτε άλλο είδος πόνου», πρόσθεσε.

Κλίμακες από το 1 έως το 10

 Όλοι οι ειδικοί που ερωτήθηκαν από το AFP επιβεβαίωσαν ότι δεν γνώριζαν σε τι αναφέρονται τα στοιχεία στις δημοσιεύσεις που ελέγξαμε. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι γιατροί δεν αξιολογούν τον πόνο των ασθενών την ώρα του τοκετού.

«Το νόημα της αξιολόγησης του πόνου είναι να τον αντικειμενικοποιήσουμε ώστε να μπορέσουμε να υιοθετήσουμε την κατάλληλη θεραπεία. Ανάλογα με το κατώφλι του πόνου, το οποίο μπορεί να είναι διαφορετικό για κάθε άτομο, δίνουμε την καλύτερη δυνατή θεραπεία», εξηγεί ο Philippe Goffard. 

«Ορισμένες ασθενείς αντιμετωπίζουν πολύ καλά τον τοκετό χωρίς αναλγησία και χωρίς επισκληρίδιο, ενώ άλλες χρειάζονται ιατρική βοήθεια από την αρχή», πρόσθεσε.

«Εμείς, ειδικά οι αναισθησιολόγοι, μπορούμε να μετρήσουμε τον πόνο σε όλη την διάρκεια του τοκετού. Έχουμε συνηθίσει να χρησιμοποιούμε μια κλίμακα από το 1 έως το 10», δήλωσε στο AFP στις 27 Ιουνίου 2022 ο Pierre Bernard, πρόεδρος του Βασιλικού Κολλεγίου Γαλλόφωνων Γυναικολόγων και Μαιευτήρων του Βελγίου. 

Υπάρχουν δύο κύριες απλές κλίμακες αξιολόγησης του πόνου που χρησιμοποιούνται από τους ειδικούς, όπως εξηγεί αυτό το άρθρο στο European Spine Journal. Η οπτική αναλογική κλίμακα και η αριθμητική κλίμακα βασίζονται στην ίδια αρχή, η οποία συνίσταται στο να ζητείται από τον ασθενή να μετρήσει τον πόνο του σε μια κλίμακα από το 1 έως το 10 (ή, σπανιότερα, από το 10 έως το 100), με το 10 να αποτελεί το μέγιστο επίπεδο πόνου. 

Το Δημόσιο Νοσοκομείο Ευαγγελισμός χρησιμοποιεί για παράδειγμα την κλίμακα πόνου 1-10. Σε μια παρουσίαση που δημοσίευσε το νοσοκομείο εδώ (στη σελίδα 12), εξηγεί ότι χρησιμοποιεί την αριθμητική κλίμακα αξιολόγησης (NRS), μια οπτική αναλογική κλίμακα (VAS) και μια λεκτική αναλογική κλίμακα (VRS).

Η Μαρία Κίτσου εξήγησε επίσης ότι «για τη μέτρηση του πόνου χρησιμοποιούμε «κλίμακες πόνου» από το 1 έως το 10, για παράδειγμα, με το 1 να σημαίνει πολύ ήπιος πόνος και το 10 πολύ έντονος πόνος. Στα παιδιά, για παράδειγμα, χρησιμοποιούμε 'φατσούλες' (emojis σημείωση του συντάκτη) με χαμογελαστά ή μη χαμογελαστά πρόσωπα που δηλώνουν τον πόνο τους».

«Χρησιμοποιούμε επίσης κλίμακες 'αντίδρασης στο στρες', με βάση την αντίδραση του ασθενούς στον πόνο. Κάποιοι άνθρωποι θα ιδρώσουν, για παράδειγμα, ή θα χλωμιάσουν», προσθέτει αυτή η  ειδικός.

Όπως έχει εξηγήσει στο παρελθόν το AFP, οι επαγγελματίες του ιατρικού κλάδου άρχισαν να χρησιμοποιούν μια 10-βάθμια κλίμακα που ενσωματώνει περιγραφές και εικόνες εκφράσεων του προσώπου για να βοηθήσει στην αξιολόγηση του πόνου, σύμφωνα με μια έκθεση που δημοσιεύθηκε εδώ τον Δεκέμβριο του 2018 από το Harvard Health Publishing, το τμήμα υγείας των καταναλωτών της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ.

Αλλά ακόμη και αυτό το σύστημα έχει έκτοτε αμφισβητηθεί. «Τώρα συνειδητοποιούμε ότι η κλίμακα είναι πολύ απλή για να μετρήσει κάτι τόσο πολύπλοκο», ανέφερε ο Δρ Jianren Mao, επικεφαλής του τμήματος Ιατρικής του πόνου στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, στην έκθεση του Harvard Health Publishing. «Αυτό που ένα άτομο βαθμολογεί ως 8 ή 4 μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικό για κάποιον άλλο, οπότε δεν είναι πάντα μια ακριβής εκτίμηση», πρόσθεσε.

Image

Στιγμιότυπο από το άρθρο του Harvard Health Publishing. Λήψη εικόνας: Δεκέμβριος 2019

Υπάρχουν επίσης εργαλεία για τη μέτρηση του πόνου στην πολυδιάστατη έννοιά του. Το 1971, δύο ερευνητές του Πανεπιστημίου McGill στον Καναδά ανέπτυξαν το ερωτηματολόγιο McGill Pain Questionnaire. Περιλαμβάνοντας περίπου είκοσι ερωτήσεις με ακριβείς λέξεις που πρέπει να σημειωθούν ανάλογα με τον πόνο που αισθάνεται κανείς, το ερωτηματολόγιο αυτό επέτρεψε στον Ronald Melzack, έναν από τους εφευρέτες του, να δημιουργήσει το 1984 μια κλίμακα για τη σύγκριση διαφόρων τύπων πόνου, συμπεριλαμβανομένου του πόνου του τοκετού. 

Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι πολύ δύσκολη η σύγκριση των διαφόρων τύπων πόνου, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με τον τοκετό.

Καμία σχέση με τα κατάγματα

Η Yoana Stancheva, μαία και συνιδρύτρια της Zebra, του πρώτου ιδιωτικού ιατρείου μαιών στη Βουλγαρία, δήλωσε στο AFP σε μήνυμά της στις 28 Ιουνίου ότι «τα συναισθήματα κατά τη διάρκεια του τοκετού δεν έχουν καμία σχέση με τα κατάγματα. Για πολλές γυναίκες, ο φυσιολογικός τοκετός περνά ως μια έντονη και σκληρή εμπειρία. Για άλλες - είναι απαλή, γρήγορη και υποφερτή. Αλλά σε καμία από τις δύο περιπτώσεις, δεν υπάρχει ένα συναίσθημα όπως τα κατάγματα των οστών ή άλλη παθολογία. Αντιθέτως - όσο πιο έντονη είναι η αίσθηση, τόσο πιο σωστά και αναμενόμενα καλά λειτουργεί το σώμα. Ο πόνος κατά τη διάρκεια του τοκετού είναι σημάδι προόδου της φυσιολογικής διαδικασίας και δεν μπορεί να συγκριθεί με καμία παθολογία».

«Πέρα από την τραβηγμένη σύγκριση με τα σπασμένα οστά, γεγονός παραμένει ότι ο πόνος που συνδέεται με τον τοκετό είναι ένας από τους σημαντικότερους που υπάρχουν και ότι είναι ο ρόλος και το καθήκον των επαγγελματιών περιγεννητικής φροντίδας - γυναικολόγων και μαιών - με τη συνεργασία των αναισθησιολόγων, να προτείνουν και να διαθέτουν τα απαραίτητα μέσα για την καταπολέμηση αυτού του πόνου, στα οποία προφανώς περιλαμβάνεται η επισκληρίδιος», κατέληξε ο Pierre Bernard.