Βίντεο που προβλήθηκαν στην τηλεόραση δεν δείχνουν μετανάστες πριν το ναυάγιο στα ανοιχτά της Πύλου

Η τηλεόραση του MEGA έδειξε το βίντεο στο απογευματινό της δελτίο ειδήσεων της 17ης Ιουνίου με τη λεζάντα: «Ανατριχιαστικό βίντεο-ντοκουμέντο ανέβηκε στο διαδίκτυο πριν τη βύθιση του αλιευτικού με τους εκατοντάδες μετανάστες».

Το ίδιο βίντεο κοινοποιήθηκε σε πολλά άλλα μέσα, όπως το NewsIT, το Πρώτο Θέμα, το News247 και άλλα. Παρόμοιο βίντεο εμφανίστηκε στο Facebook, με τον ισχυρισμό ότι δείχνει ανθρώπους στο σκάφος λίγο πριν το φονικό ναυάγιο.

Ωστόσο, η έρευνα του AFP κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ισχυρισμοί είναι ψευδείς. Τα πλάνα των δύο βίντεο που προβλήθηκαν στην τηλεόραση τραβήχτηκαν σε δύο διαφορετικά σκάφη που έκαναν το πέρασμα στην Ευρώπη πριν από το ναυάγιο στα ανοιχτά της Πύλου.

Μέχρι τις 23 Ιουνίου, 104 άνθρωποι είχαν διασωθεί και 82 σοροί είχαν ανασυρθεί μετά το ναυάγιο της 14ης Ιουνίου. Ωστόσο, υπάρχουν φόβοι ότι πολλοί ακόμα έχασαν τη ζωή τους, καθώς έχει υπολογιστεί ότι στο πλοίο επέβαιναν 400 έως 750 άτομα.

Image

Εικόνα από το ρεπορτάζ του MEGA που προβλήθηκε στις 17/06/2023. Λήψη εικόνας: 21/06/2023

Αναζητώντας τα TikTok handles που εμφανίζονται στο ρεπορτάζ του MEGA, βρήκαμε ότι το βίντεο που προβλήθηκε αποτελείται από δύο κλιπ που αναρτήθηκαν από τον ίδιο λογαριασμό TikTok με όνομα @usmanbatti261 (αρχειοθετήθηκε εδώ). Τα πρωτότυπα βίντεο δημοσιεύθηκαν νωρίτερα σε άλλους λογαριασμούς TikTok.

Το πρώτο πέρασμα ολοκληρώθηκε στα τέλη Μαΐου

Το πρώτο βίντεο (αρχειοθετήθηκε εδώ) προέρχεται από τον λογαριασμό TikTok με όνομα @balikhan870. Δείχνει μετανάστες σε μια βάρκα και η περιγραφή λέει: «#foryou #labia to itlay# #foryou». Φαίνεται ότι ο άνθρωπος που το δημοσίευσε έγραψε λανθασμένα το όνομα της χώρας της βορείου Αφρικής και έλεγε ότι το σκάφος στο οποίο επέβαινε ήταν καθ' οδόν προς την Ιταλία από τη Λιβύη.

Το βίντεο ανέβηκε στις 30 Μαΐου, δύο εβδομάδες πριν το ναυάγιο της Πύλου. Μεταγενέστερες αναρτήσεις στον ίδιο λογαριασμό δείχνουν την πρόοδο του ταξιδιού, που ολοκληρώθηκε με μια φαινομενικά επιτυχημένη διάσωση και άφιξη στη Σικελία.

Για παράδειγμα, αυτό το βίντεο (αρχειοθετημένο) με άνδρες συνωστισμένους σε ένα σκάφος ανέβηκε στις 27 Μαΐου. Στο βίντεο επισημαίνεται η ημερομηνία 21 Μαΐου 2023, υποδηλώνοντας ότι τα πλάνα τραβήχτηκαν τότε.

Ένα άλλο βίντεο (αρχειοθετημένο) ανέβηκε στις 31 Μαΐου και φαίνεται να δείχνει μια αποστολή διάσωσης σε εξέλιξη. Στο βίντεο βλέπουμε το σκάφος Motovedetta CP320 της ιταλικής ακτοφυλακής να συμμετέχει στην αποστολή διάσωσης. Το σκάφος φέρει τη σημαία του ιταλικού ναυτικού.

Image

Το διασωστικό σκάφος που εμφανίζεται σε ένα από τα βίντεο του TikTok. Οι πράσινοι κύκλοι που προστέθηκαν από το AFP για να τονίσουν τον αριθμό του σκάφους και τη σημαία του ιταλικού ναυτικού. Λήψη στιγμιότυπου: 21/06/2023

Η διάρκεια ενός ταξιδιού με σκάφος από τη Λιβύη στην Ιταλία «μπορεί να διαρκέσει από 1 έως 7 ημέρες, ανάλογα με την τροχιά και τη διαδρομή που ακολουθεί», δήλωσε στο AFP στις 22 Ιουνίου η Λουίζ Γκιγιομά, αναπληρώτρια διευθύντρια επιχειρήσεων της ΜΚΟ SOS Mediterranée.

Το χρονοδιάγραμμα της διέλευσης σε αυτήν τη σειρά βίντεο στο TikTok -- τελευταίες ημέρες του Μαΐου -- είναι πολύ νωρίτερα από ό,τι θα αναμενόταν για το σκάφος που ναυάγησε στα ανοιχτά της Πύλου τις πρώτες ώρες της 14ης Ιουνίου.

Ένας εκπρόσωπος Τύπου της ΜΚΟ Sea-Watch είπε στις 21 Ιουνίου στο AFP ότι ένα σκάφος όπως αυτό που ενεπλάκη στην τραγωδία της Πύλου αναμένεται να χρειαστεί 4-6 ημέρες για να ολοκληρώσει τη διέλευση. Αυτό εξαρτάται από τον αριθμό των επιβαινόντων, το σκάφος και τις καιρικές συνθήκες.

Αναζητώντας αναφορές που θα μπορούσαν να επιβεβαιώσουν την αποστολή διάσωσης που εμφανίζεται σε αυτόν τον λογαριασμό, το AFP βρήκε αυτό το ρεπορτάζ (αρχειοθετήθηκε εδώ) από ένα τοπικό ειδησεογραφικό μέσο. Το ρεπορτάζ λέει ότι στις 24 Μαΐου, το πλοίο Diciotti της ιταλικής ακτοφυλακής διέσωσε 423 μετανάστες που επέβαιναν σε ένα αλιευτικό σκάφος στα ανοιχτά της Σικελίας. Στην αποστολή συμμετείχε και το περιπολικό σκάφος CP320, σύμφωνα με το ρεπορτάζ. Η είδηση περιλαμβάνει βίντεο της αποστολής διάσωσης της ιταλικής ακτοφυλακής.

Το αλιευτικό σκάφος στο εν λόγω βίντεο έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτό που εμφανίζεται στη σειρά βίντεο στο TikTok: είναι γαλάζιου χρώματος, η κατασκευή στο πίσω μέρος του σκάφους έχει κλίση προς τα πίσω και υπάρχει ένα μεγάλο παράθυρο στο πλάι. Αυτά φαίνονται παρακάτω.

Image

Σύγκριση εικόνων μεταξύ του σκάφους που φαίνεται στο βίντεο που προβλήθηκε στο ρεπορτάζ του MEGA (αριστερά) και του βίντεο διάσωσης της ιταλικής ακτοφυλακής (δεξιά). Οι πράσινοι κύκλοι προστέθηκαν από το AFP. Λήψη εικόνων: 22/06/2023

Ένα βίντεο (αρχειοθετημένο εδώ) που ανέβηκε στον ίδιο λογαριασμό στις 6 Ιουνίου δείχνει μια πινακίδα που γράφει «PREFETTURA DI MESSINA» («Νομαρχία της Μεσίνα» στα ιταλικά). Αυτό υποδηλώνει ότι το βίντεο γυρίστηκε σε ένα λιμάνι στη Μεσίνα της Σικελίας, όπου προφανώς μεταφέρθηκε ο μετανάστης που δημοσίευσε τα βίντεο. Στο βίντεο βλέπουμε ένα σκάφος με την επιγραφή CP 941. Αυτό αντιστοιχεί στο σκάφος Diciotti που συμμετείχε στη διάσωση.

Το σκάφος που βλέπουμε στα βίντεο του TikTok και της ιταλικής ακτοφυλακής είναι εμφανώς διαφορετικό από εκείνο που ανατράπηκε στα ανοιχτά της Πύλου, για το οποίο η Frontex δημοσίευσε πλάνα (αρχειοθετημένα) στις 19 Ιουνίου.

Όπως φαίνεται παρακάτω, το σκάφος που βλέπουμε στη σειρά βίντεο στο TikTok έχει ένα άνοιγμα που μοιάζει με παράθυρο, το οποίο απουσιάζει από το σκάφος που ναυάγησε. Επιπλέον, οι κατασκευές στο πίσω μέρος των σκαφών φαίνονται διαφορετικές σε σχήμα και κλίση.

Image

Σύγκριση εικόνας μεταξύ στιγμιότυπων οθόνης του σκάφους που εμφανίζεται στο βίντεο που προβλήθηκε στο ρεπορτάζ του MEGA και του σκάφους που ναυάγησε, όπως εμφανίζεται στα πλάνα της Frontex που κυκλοφόρησαν στις 19 Ιουνίου. Οι πράσινοι κύκλοι προστέθηκαν από το AFP. Λήψη εικόνων: 22/06/2023

Τέλος, ο λογαριασμός TikTok @balikhan870 ανέβασε νέα βίντεο τις επόμενες μέρες, μεταξύ άλλων και μετά το ναυάγιο (αρχειοθετήθηκε εδώ). Όπως φαίνεται σε αυτό το βίντεο (αρχειοθετημένο εδώ), μπορεί να συναχθεί ότι ο χρήστης έφτασε στην Ιταλία. Το AFP προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον χρήστη για περαιτέρω επιβεβαίωση, αλλά δεν έλαβε καμία απάντηση ως τις 23 Ιουνίου.

Το δεύτερο βίντεο δείχνει διέλευση που ολοκληρώθηκε στις αρχές Ιουνίου

Το δεύτερο βίντεο που χρησιμοποιείται στην αναφορά του MEGA προέρχεται από έναν λογαριασμό TikTok με το handle @luckymental06. Ο λογαριασμός διαγράφηκε στις 22 Ιουνίου, αλλά το AFP είχε ήδη αρχειοθετήσει σχετικό περιεχόμενο.

Το βίντεο δείχνει άνδρες μετανάστες στο πάνω επίπεδο ενός σκάφους και ανέβηκε στις 9 Ιουνίου, τέσσερις με πέντε ημέρες πριν από το ναυάγιο της Πύλου.

Στον ίδιο λογαριασμό TikTok, βρέθηκαν τουλάχιστον δύο ακόμη βίντεο από το σκάφος. Αυτό ανέβηκε επίσης στις 9 Ιουνίου και δείχνει μετανάστες σε ένα σκάφος. Το δεύτερο ανέβηκε στις 18 Ιουνίου και δείχνει μόνο ένα στιγμιότυπο οθόνης με λεζάντα: «Συγχαίρουμε τον αδελφό Τζαχανγκίρ από την Ντίνγκα που έφτασε στην Ιταλία από τη Λιβύη. Είθε ο Αλλάχ να σε κάνει επιτυχημένο. Αμήν». Η Ντίνγκα είναι μια πόλη στην επαρχία Γκουτζράτ του Πακιστάν.

Και πάλι, το σκάφος που φαίνεται σε αυτά τα βίντεο έχει ορατές διαφορές από αυτό που ανατράπηκε κοντά στην Πύλο. Ένα παράδειγμα είναι ότι δεν υπάρχει κατασκευή στο πίσω μέρος του σκάφους αλλά μόνο δύο σωλήνες, όπως φαίνεται παρακάτω.

Image

Σύγκριση εικόνων μεταξύ του σκάφους που εμφανίζεται στο βίντεο που προβλήθηκε στο ρεπορτάζ του MEGA (αριστερά) και του σκάφους που ναυάγησε, όπως φαίνεται στα πλάνα που δημοσίευσε η Frontex στις 19 Ιουνίου. Οι πράσινοι κύκλοι προστέθηκαν από το AFP. Λήψη εικόνων: 22/06/2023

Το AFP βρήκε βίντεο από το ίδιο σκάφος σε άλλο λογαριασμό TikTok με το handle @mehar_tahir3 (αρχειοθετήθηκε εδώ): εδώ (αρχειοθετημένο), εδώ (αρχειοθετημένο), εδώ (αρχειοθετημένο), εδώ (αρχειοθετημένο) και εδώ (αρχειοθετημένο). Τα βίντεο ανέβηκαν στο TikTok μεταξύ 9 Ιουνίου και 17 Ιουνίου.

Ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι πρόκειται για το ίδιο σκάφος: βλέπουμε τους ίδιους ανθρώπους να φορούν τα ίδια ρούχα. Επιπλέον, η δομή του σκάφους φαίνεται πανομοιότυπη, με τους δύο σωλήνες να φαίνονται στο πίσω μέρος.

Image

Σύγκριση εικόνων μεταξύ του βίντεο που προβλήθηκε στο ρεπορτάζ του MEGA και ενός από τα βίντεο που εμφανίζονται στον λογαριασμό TikTok @mehar_tahir3. Οι πράσινοι κύκλοι προστέθηκαν από το AFP. Λήψη εικόνων: 22/06/2023

Image

Σύγκριση εικόνων μεταξύ του βίντεο που προβλήθηκε στο ρεπορτάζ του MEGA και ενός από τα βίντεο που εμφανίζονται στον λογαριασμό TikTok @mehar_tahir3. Οι πράσινοι κύκλοι προστέθηκαν από το AFP. Λήψη εικόνων: 22/06/2023

Image

Σύγκριση εικόνων μεταξύ του βίντεο που προβλήθηκε στο ρεπορτάζ του MEGA και ενός από τα βίντεο που εμφανίζονται στον λογαριασμό TikTok @mehar_tahir3. Οι πράσινοι κύκλοι προστέθηκαν από το AFP. Λήψη εικόνων: 22/06/2023

Ορισμένα από τα βίντεο φέρουν λεζάντες με τις ημερομηνίες 2 Ιουνίου, 3 Ιουνίου και 6 Ιουνίου. Σύμφωνα με όσα είπαν στο AFP η Frontex και ΜΚΟ, αυτό καθιστά εξαιρετικά απίθανο το σκάφος να εκτελούσε ακόμα το ίδιο ταξίδι τις πρώτες ώρες της 14ης Ιουνίου, όταν έγινε το ναυάγιο.

Το βίντεο που φέρει λεζάντα με την ημερομηνία 6 Ιουνίου 2023 φαίνεται να δείχνει μια αποστολή διάσωσης των μεταναστών και γράφει: «receiving time» (ώρα παραλαβής), «Itly» (Ιταλία, με τυπογραφικό λάθος) και «06-06-2023».

Το AFP αναζήτησε αναφορές μέσων ενημέρωσης για αποστολές διάσωσης που πραγματοποιήθηκαν εκείνη την περίοδο και βρήκε αυτό το άρθρο του Associated Press (AP) (αρχειοθετήθηκε εδώ) που αναφέρεται σε αποστολές διάσωσης της ιταλικής ακτοφυλακής που έσωσαν περισσότερους από 1.400 μετανάστες στις 6 και 7 Ιουνίου.

Το AFP προσπάθησε να επικοινωνήσει με τους χρήστες του TikTok που ανέβασαν τα βίντεο, αλλά δεν είχε λάβει καμία απάντηση τη στιγμή της δημοσίευσης.

Ο δημοσιογράφος του BBC Κώστας Καλλέργης παρατήρησε πρώτος τις διαφορές μεταξύ των σκαφών που φαίνονται στα βίντεο που προβλήθηκαν στην τηλεόραση και του σκάφους που ανατράπηκε στις ακτές της Πύλου σε αυτό το tweet στις 17 Ιουνίου.

Ο οργανισμός επαλήθευσης πληροφοριών Ellinika Hoaxes δημοσίευσε επίσης την έρευνά του για την ψευδή παρουσίαση των βίντεο εδώ. Δημοσιογράφος των Ellinika Hoaxes συνομίλησε στο Facebook (αρχειοθετήθηκε εδώ) με έναν χρήστη με το ίδιο όνομα («Lucky Mental») και χαρακτηριστικά προσώπου με το άτομο που ανέβασε βίντεο από το σκάφος στο TikTok. Στα σχόλια, ο «Lucky Mental» χαρακτήρισε το ρεπορτάζ του MEGA ως «ψεύτικο» (fake) και επιβεβαίωσε ότι το σκάφος στο οποίο επέβαινε διασώθηκε στα ιταλικά χωρικά ύδατα στις 7 Ιουνίου.

Συμπέρασμα

Από τα παραπάνω στοιχεία γίνεται σαφές ότι τα βίντεο που προβλήθηκαν στην ελληνική τηλεόραση στις 17 Ιουνίου δεν δείχνουν το μοιραίο σκάφος που βυθίστηκε στα διεθνή ύδατα ανοιχτά της Ελλάδας τρεις ημέρες νωρίτερα. Πρόκειται για μοντάζ αποσπασμάτων από λογαριασμούς TikTok μεταναστών που είχαν κάνει επιτυχημένες διελεύσεις νωρίτερα.

Στις 21 Ιουνίου, οι ελληνικές αρχές απήγγειλαν κατηγορίες για παράνομη διακίνηση αλλοδαπών σε εννέα άτομα που διασώθηκαν από το ναυάγιο.

Σύμφωνα με ενημέρωση του Λιμενικού Σώματος Ελληνικής Ακτοφυλακής (Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ) της 23ης Ιουνίου, μία φρεγάτα του Πολεμικού Ναυτικού, τρία παραπλέοντα πλοία και ένα αεροσκάφος του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ εξακολουθούν να επιχειρούν στην περιοχή, αναζητώντας περισσότερα πτώματα, με εκατοντάδες να θεωρούνται αγνοούμενοι.

Πακιστανικές αρχές ισχυρίζονται ότι περισσότεροι από 300 Πακιστανοί υπήκοοι έχασαν τη ζωή τους στο τραγικό συμβάν.