Η σύνοδος του WEF κάλεσε σε πιο «πράσινη» γεωργία, όχι σε περιορισμούς στην κατανάλωση καφέ

Οι εκπομπές άνθρακα από την παραγωγή καφέ συζητήθηκαν σε μια συνεδρίαση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) στο Νταβός τον Ιανουάριο του 2024, όπου έγιναν εκκλήσεις για πιο φιλικές προς το περιβάλλον γεωργικές πρακτικές. Στη συζήτηση δεν υπήρξε καμία υπόδειξη ότι πρέπει να τεθούν όρια στην κατανάλωση καφέ. Ωστόσο, ο ισχυρισμός αυτός κοινοποιήθηκε ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε πολλές γλώσσες. Η παλαιότερη εκδοχή του αβάσιμου ισχυρισμού που μπόρεσε να εντοπίσει το AFP ήταν σε έναν αμερικανικό ιστότοπο που έχει δημοσιεύσει στο παρελθόν θεωρίες συνωμοσίας για το WEF. 

«Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ: "Όχι περισσότερα από 2 με 3 φλιτζάνια καφέ τον χρόνο επιβαρύνουμε με CO2 την ατμόσφαιρα…"», αναφέρει μια ανάρτηση στο Facebook στις 23 Ιανουαρίου 2024, κοινοποιώντας ένα άρθρο με τον ίδιο τίτλο. Παρόμοιοι ισχυρισμοί κοινοποιήθηκαν στο Facebook και από άλλους χρήστες.

Μια ανάρτηση ισχυρίστηκε λανθασμένα ότι το μήνυμα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) ήταν «κόψτε τον καφέ γιατί μολύνετε την ατμόσφαιρα». 

Μια άλλη ανάρτηση κοινοποίησε ένα βίντεο από ένα πάνελ στη συνάντηση του WEF τον Ιανουάριο του 2024 στην ελβετική πόλη Νταβός, στο οποίο ένας ομιλητής εξηγούσε τις εκπομπές άνθρακα από την καλλιέργεια καφέ. Υποστηρίζοντας ότι ο ομιλητής είχε πει ότι ο καφές «μολύνει το περιβάλλον», η ανάρτηση έθετε το ερώτημα: «Θα πουν τελικά να μην πίνει ο κόσμος ούτε καφέ;».

Ωστόσο, μια επανεξέταση της ηχογράφησης αυτής της συνεδρίασης δείχνει ότι παρόλο που ο ομιλητής είπε ότι η παραγωγή καφέ δημιουργεί 15 έως 20 τόνους CO₂ ανά τόνο καφέ, που είναι σχετικά υψηλό, δεν υπήρξε καμία έκκληση για περιορισμό ή απαγόρευση της κατανάλωσης καφέ. 

Image

Στιγμιότυπο οθόνης της ψευδούς ανάρτησης στο Facebook. Λήψη εικόνας: 08/04/2024.

Ψευδής ισχυρισμός που εντοπίστηκε σε έναν αμερικανικό ιστότοπο 

Ο ίδιος ισχυρισμός κυκλοφόρησε σε διάφορες γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των αγγλικών, των σλοβακικών και των ρουμανικών. Στα πολωνικά, χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ισχυρίστηκαν ακόμη και ότι το WEF ήθελε να απαγορεύσει τον καφέ.

Για να ελέγξει αυτόν τον ισχυρισμό, το AFP διεξήγαγε μια αναζήτηση χρησιμοποιώντας λέξεις-κλειδιά στα αγγλικά, όπως «coffee» και «World Economic Forum», και βρήκε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε από έναν αμερικανικό ιστότοπο που ονομάζεται The People's Voice στις 22 Ιανουαρίου 2024. Το άρθρο φέρει τον τίτλο: «Το WEF κηρύσσει πόλεμο στον καφέ: "Όχι περισσότερα από 2 ή 3 φλιτζάνια ο καθένας τον χρόνο"».

Αυτή είναι η παλαιότερη εκδοχή του ισχυρισμού περί σχεδίων περιορισμού της κατανάλωσης καφέ που μπόρεσε να βρει το AFP.

Image

Στιγμιότυπο οθόνης του παραπλανητικού άρθρου του «The People's voice». Λήψη εικόνας: 04/03/2024.

Το άρθρο ενσωματώνει μια ανάρτηση στο X που παραπέμπει σε ένα βίντεο από μια συνεδρίαση στη συνάντηση του WEF. Γράφει: «Τώρα έρχονται για τον καφέ σας». Ωστόσο, αυτή η ανάρτηση δεν αναφέρεται σε περιορισμό ή απαγόρευση της κατανάλωσης καφέ, όπως υποστηρίζεται σε άλλες αναρτήσεις στο διαδίκτυο.  

Στο παρελθόν, το AFP έχει διαψεύσει ψευδείς ισχυρισμούς που είχε δημοσιεύσει ο ιστότοπος The People's Voice, όπως ότι το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ ζήτησε τη σφαγή γατών και σκύλων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής ή ότι η κόρη του Κλάους Σουάμπ είχε ανακοινώσει «κλιματικά λοκντάουν». Ο ιστότοπος περιλαμβανόταν επίσης στον κατάλογο της ιστοσελίδας FactCheck με ιστότοπους που δημοσιεύουν παραπλανητικό περιεχόμενο.

Το εσφαλμένο άρθρο για τον καφέ ισχυρίζεται ακόμη ότι το WEF θέλει επίσης να κηρύξει ως «απαγορευμένα» άλλα προϊόντα, όπως το κρέας και τα γαλακτοκομικά. Το AFP έχει ερευνήσει παρόμοιους ισχυρισμούς και διαπίστωσε ότι είναι αναληθείς, για παράδειγμα το ότι πόλεις των ΗΠΑ έχουν δεσμευτεί να απαγορεύσουν το κρέας ή ότι το WEF σχεδιάζει να περιορίσει το κρέας και τα γαλακτοκομικά στις έξυπνες πόλεις μέχρι το 2030.

Το WEF δεν καλεί σε περιορισμό της κατανάλωσης καφέ

Το WEF συγκεντρώνει κάθε χρόνο στο Νταβός πολιτικούς, επιχειρηματίες, ακαδημαϊκούς, ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών και άλλους ηγέτες για να συζητήσουν τις παγκόσμιες προκλήσεις (αρχειοθετημένο εδώ). Η φετινή εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 15-19 Ιανουαρίου (αρχειοθετημένο εδώ). 

Μια αναζήτηση στην επίσημη ιστοσελίδα της διοργάνωσης βρήκε το πάνελ στο οποίο αναφέρεται η People's Voice. Πραγματοποιήθηκε στις 17 Ιανουαρίου, είχε τίτλο «Putting a Price on Nature» (αρχειοθετημένο εδώ) και σε αυτό συζητήθηκε πώς η οικολογία και η οικονομία μπορούν να ενσωματωθούν καλύτερα για να ευθυγραμμιστούν οι προσπάθειες διατήρησης με τους αναπτυξιακούς στόχους. 

Ένας από τους ομιλητές ήταν ο Χούμπερτ Κέλερ, ανώτερος διευθύνων σύμβουλος σε ανεξάρτητο ελβετικό τραπεζικό όμιλο. Στο σημείο 24:37 της συζήτησης, μίλησε για τον αντίκτυπο του καφέ στο περιβάλλον.

Είπε: «Ο καφές είναι πραγματικά ενδιαφέρουσα υπόθεση, επειδή έχεις τη διάσταση της φύσης του καφέ και στη συνέχεια έχεις την οικονομία του καφέ, την πλευρά της αλυσίδας αξίας του καφέ. Από την πλευρά της φύσης, βασικά ο καφές που όλοι πίνουμε, εκπέμπει 15 έως 20 τόνους CO₂ ανά τόνο καφέ, οπότε όλοι θα πρέπει να το γνωρίζουμε αυτό. Δηλαδή, κάθε φορά που πίνουμε καφέ ουσιαστικά διοχετεύουμε CO₂ στην ατμόσφαιρα».

Αυτό είναι το τμήμα της συνεδρίασης που χρησιμοποιείται στις αναρτήσεις σχετικά με την κατανάλωση καφέ. Ωστόσο, ο Κέλερ, πουθενά στην τρίλεπτη ομιλία του, δεν αναφέρεται στην απαγόρευση ή τη μείωση της κατανάλωσης καφέ ούτε συμβουλεύει για την ποσότητα καφέ που πρέπει να καταναλώνουν οι άνθρωποι.

Ο Κέλερ είπε ότι ο περισσότερος καφές παράγεται σε μονοκαλλιέργεια, η οποία επηρεάζεται από την κλιματική αλλαγή, και πρότεινε τη μετάβαση προς ένα «αναγεννητικό» μοντέλο καλλιέργειας, το οποίο θα ήταν καλύτερο για τη φύση.

«Καταλήγετε σε μια φυτεία καφέ που είναι πλήρως αναγεννητική, που είναι θετική για τη φύση και που δημιουργεί καλύτερη αξία για την ιδιοκτησία (...) χωρίς στην πραγματικότητα ο καταναλωτής να πληρώνει περισσότερα για τον καθημερινό του καφέ», κατέληξε.

Μια μέρα πριν, ο Κέλερ μίλησε για τη βιώσιμη καλλιέργεια του καφέ στην εκδήλωση της εταιρείας του στο Νταβός και ούτε τότε ανέφερε τη μείωση ή την απαγόρευση της κατανάλωσης καφέ.

Δεν μπορέσαμε να βρούμε καμία τέτοια δήλωση ή δελτίο τύπου στην ιστοσελίδα του WEF.

Το αποτύπωμα άνθρακα του καφέ 

Ο καφές είναι το τρίτο ποτό που καταναλώνεται περισσότερο στον κόσμο μετά το νερό και το τσάι. Το Έθνος ανέφερε τον Φεβρουάριο του 2023 ότι, σύμφωνα με πανελλαδική έρευνα της εταιρείας ερευνών Κάπα Research, το 95% των Ελλήνων αγοράζει καφέ και περισσότεροι από 8 στους 10 ερωτηθέντες (84%) πίνουν καφέ καθημερινά. 

Το αποτύπωμα άνθρακα της παραγωγής καφέ διαφέρει ανάλογα με διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των γεωργικών πρακτικών, των μεθόδων επεξεργασίας, της μεταφοράς και της συσκευασίας. 

Για παράδειγμα, η αποψίλωση εκτάσεων για τις φυτείες καφέ συνεπάγεται αποδάσωση, η οποία απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες CO2. Επίσης, η επεξεργασία του καφέ απαιτεί ενέργεια, η οποία συχνά προέρχεται από ορυκτά καύσιμα. Επιπλέον, οι κόκκοι καφέ συχνά μεταφέρονται σε μεγάλες αποστάσεις από τις φάρμες στους εξαγωγικούς προορισμούς και, τελικά, στους καταναλωτές.

Σύμφωνα με τον υπολογιστή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα του BBC, ένα φλιτζάνι καφέ την ημέρα υπολογίζεται ότι δημιουργεί 155 κιλά εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ετησίως. Αυτό είναι περίπου το ισοδύναμο της οδήγησης ενός αυτοκινήτου για 640 χιλιόμετρα, αναφέρει. 

Ο καφές που παράγεται με λιγότερο βιώσιμες μεθόδους εκπέμπει σχεδόν τόσο άνθρακα όσο το τυρί. Αυτό ισχύει πριν από την προσθήκη γάλακτος, το οποίο αυξάνει τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο.

Image

Στιγμιότυπο οθόνης ενός γραφήματος με το αποτύπωμα άνθρακα ανά προϊόν από τον ιστότοπο Carbon Brief. Λήψη εικόνας: 06/03/2024.

Μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2020 από ερευνητές του UCL Earth Science, αναφέρει ότι πάνω από 9,5 δισεκατομμύρια κιλά καφέ παράγονται σε όλο τον κόσμο κάθε χρόνο και αυτό αναμένεται να τριπλασιαστεί μέχρι το 2050. Προτείνει διάφορα μέτρα για τη μείωση του αποτυπώματος της παραγωγής καφέ, όπως η αντικατάσταση των χημικών λιπασμάτων με οργανικά απόβλητα και η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το καβούρδισμα των κόκκων καφέ στη χώρα προέλευσης μειώνει επίσης το βάρος τους, ώστε τα οχήματα «καίνε λιγότερα καύσιμα για τη μεταφορά της ίδιας ποσότητας καφέ».

Η αγορά βιολογικού καφέ αποφεύγει τα συνθετικά φυτοφάρμακα και λιπάσματα, διατηρώντας το έδαφος, το νερό και τη βιοποικιλότητα, ενώ οι πρακτικές δίκαιου εμπορίου εξασφαλίζουν δίκαιη αποζημίωση για τους αγρότες. Άλλες επιλογές για την προώθηση της φιλικής προς το περιβάλλον κατανάλωσης καφέ είναι η επιλογή μη γαλακτοκομικών εναλλακτικών γάλακτος και επαναχρησιμοποιούμενων ποτηριών, καθώς και η αγορά καφέ τοπικής προέλευσης.

Το WEF γίνεται τακτικά στόχος παράδοξης παραπληροφόρησης, όπως είναι οι ισχυρισμοί ότι πρότεινε τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για να ξαναγράψει τη Βίβλο, ότι προώθησε την παιδεραστία ή ότι είπε πως όλα τα μωρά θα πρέπει να είναι «φτιαγμένα στο εργαστήριο» μέχρι το 2030.