Οι πυρηνικές δοκιμές δεν μπορούν να οδηγήσουν σε υπερθέρμανση του πλανήτη

Η συντριπτική πλειοψηφία του επιστημονικού κόσμου συμφωνεί ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από την ανθρώπινη δραστηριότητα οδηγούν στην παγκόσμια κλιματική αλλαγή. Παρ' όλα αυτά, τον Οκτώβριο του 2024 χιλιάδες χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε διάφορες γλώσσες κοινοποίησαν αναρτήσεις που ισχυρίζονταν ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή είναι ασήμαντη σε σύγκριση με την υπερθέρμανση του πλανήτη που προκλήθηκε από τις πυρηνικές δοκιμές του 20ού αιώνα. Αυτό όμως δεν είναι αλήθεια και αποτελεί παραπλανητική σύγκριση. Τα στοιχεία δείχνουν ότι παρόλο που αυτές οι πυρηνικές δοκιμές προκάλεσαν τεράστιες περιβαλλοντικές ζημιές, δεν είχαν καμία σημαντική επίδραση στο κλίμα. Οι επιστήμονες εξήγησαν στο AFP ότι το πλεόνασμα ηλιακής ενέργειας που παγιδεύεται από την αυξημένη ποσότητα αερίων του θερμοκηπίου ισοδυναμεί με πολλαπλές εκρήξεις στη Χιροσίμα κάθε δευτερόλεπτο. Η πρόκληση θέρμανσης της Γης με πυρηνικές βόμβες θα ήταν σαν «να προσπαθούσαμε να ζεστάνουμε ένα διαμέρισμα με κροτίδες», δήλωσε ένας από τους ειδικούς στο AFP.

«Περισσότερες από 1.000 θερμοπυρηνικές δοκιμές έχουν διεξαχθεί στην ατμόσφαιρα από το 1945. Φυσικά, κανένα από αυτά δεν προκάλεσε την υπερθέρμανση του πλανήτη, αλλά η ξυλόσομπα σας είναι το κάτι άλλο!», γράφει αυτή η ανάρτηση από τις 7 Οκτωβρίου στο Facebook, η οποία έχει κοινοποιηθεί από τότε περισσότερες από 150 φορές. 

Παρόμοιες αναρτήσεις κοινοποιήθηκαν στα ελληνικά και από άλλους χρήστες στο Facebook (εδώ, εδώ και εδώ). 

Ο ίδιος ισχυρισμός διαδόθηκε σε πολλές γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των γερμανικών, των τσεχικών, των πολωνικών, των κροατικών, των βουλγαρικών και των ουγγρικών

Οι αναρτήσεις προσπαθούν να υποβαθμίσουν την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή συγκρίνοντας τις μεμονωμένες ενεργειακές εκπομπές, όπως αυτές από μια σόμπα, με την ισχύ των δοκιμών πυρηνικών βομβών που εξερράγησαν τον 20ό αιώνα.

Ωστόσο, όπως εξήγησαν στο AFP πολλοί εμπειρογνώμονες, αυτό είναι ένα πολύ παραπλανητικό επιχείρημα. Η κλιματική αλλαγή προκαλείται από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), και όχι από την άμεση απελευθέρωση ενέργειας από την καύση.

Η πλεονάζουσα ενέργεια που παγιδεύεται από τα αέρια του θερμοκηπίου μπορεί να μετρηθεί με την ισχύ πολλών πυρηνικών εκρήξεων κάθε δευτερόλεπτο. Από την άλλη πλευρά, οι πυρηνικές εκρήξεις δεν εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου.

Επίσης, η πιο δραματική αύξηση του παγκόσμιου κλίματος συνέβη μετά την παγκόσμια απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών το 1996, γεγονός που αποτελεί επιπλέον απόδειξη ότι η σύγκριση των δύο είναι λανθασμένη.

Image
Στιγμιότυπο οθόνης της ψευδούς ανάρτησης στο Facebook. Λήψη εικόνας: 23/10/2024.

Πυρηνικές δοκιμές του 20ού αιώνα

Κατά τις πρώτες δεκαετίες του Ψυχρού Πολέμου οι πυρηνικές δυνάμεις διεξήγαγαν πολυάριθμες δοκιμές πυρηνικών όπλων και στις δύο πλευρές του Σιδηρού Παραπετάσματος. 

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, μεταξύ της πρώτης πυρηνικής δοκιμής το 1945 και του «ανοίγματος για υπογραφή της Συνθήκης για την Πλήρη Απαγόρευση των Πυρηνικών Δοκιμών (CTBT) το 1996, πραγματοποιήθηκαν πάνω από 2.000 πυρηνικές δοκιμές σε όλο τον κόσμο» (αρχειοθετημένο εδώ και εδώ). Από αυτές τις δοκιμές, μόνο οι 520 ήταν ατμοσφαιρικές δοκιμές - εκρήξεις που έγιναν μέσα ή πάνω από την ατμόσφαιρα (αρχειοθετημένος σύνδεσμος εδώ). Η CTBT απαγορεύει όλες τις πυρηνικές εκρήξεις, είτε για στρατιωτικούς είτε για ειρηνικούς σκοπούς. Έκτοτε πραγματοποιήθηκαν δέκα πυρηνικές δοκιμές, οι περισσότερες από τις οποίες έγιναν από τη Βόρεια Κορέα. 

Image
Φωτογραφία που τραβήχτηκε την 1η Νοεμβρίου 1952 της έκρηξης της πρώτης αμερικανικής βόμβας H, στην ατόλη Enewetak στα νησιά Μάρσαλ (AFP / -)

Από το σύνολο των δοκιμών, το 25% έγινε στην ατμόσφαιρα, το 75% υπόγεια και μερικές δοκιμές πραγματοποιήθηκαν υποθαλάσσια, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του ΟΗΕ.

Οι ατμοσφαιρικές και υποθαλάσσιες δοκιμές είχαν ήδη απαγορευτεί από τη Συνθήκη Μερικής Απαγόρευσης Δοκιμών του 1963 (αρχειοθετημένη εδώ), κυρίως λόγω των φόβων για την είσοδο ραδιενεργών σωματιδίων στην ατμόσφαιρα και την πτώση τους στην επιφάνεια (το λεγόμενο «fallout»).

Η υπερθέρμανση του πλανήτη προκαλείται από τα αέρια του θερμοκηπίου και όχι από την ενέργεια που απελευθερώνεται

Η καύση διαφόρων καυσίμων, όπως τα ορυκτά καύσιμα, προκαλεί κυρίως την αλλαγή του κλίματος όχι άμεσα από την ενέργεια που απελευθερώνεται, αλλά μέσω της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου (αρχειοθετημένο εδώ). 

Έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) από το 2021 (αρχειοθετημένη εδώ) αναφέρει πώς διάφορα αέρια συμβάλλουν στη διαδικασία με την οποία εισέρχεται περισσότερη θερμότητα από τον ήλιο στην ατμόσφαιρα της Γης απ' ό,τι φεύγει από αυτή. Η έκθεση διαπίστωσε μια «σχεδόν γραμμική σχέση» μεταξύ των εκπομπών CO2 και της πρόσφατης παγκόσμιας θέρμανσης.

«Η υπερθέρμανση του πλανήτη προκαλείται από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, όπως το CO2, τα οποία παγιδεύουν την ακτινοβολία θερμότητας που ανακλάται από την επιφάνεια της Γης στην ατμόσφαιρα, εμποδίζοντας την από το να φύγει από την ατμόσφαιρα. Αυτό δεν έχει καμία σχέση με την ενέργεια που εκπέμπεται από τις ξυλόσομπες, αλλά με τα αέρια του θερμοκηπίου που απελευθερώνονται κατά την καύση», εξήγησε ο Δρ. Μάλτε Γκέτσε, καθηγητής φυσικών επιστημών και ερευνών ειρήνης στο Τμήμα Φυσικής του Τεχνικού Πανεπιστημίου Ντάρμσταντ.

Οι πυρηνικές εκρήξεις δεν απελευθέρωσαν αέρια θερμοκηπίου

Οι πυρηνικές εκρήξεις έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, αλλά δεν προκαλούν υπερθέρμανση του πλανήτη, λένε οι επιστήμονες.

«Οι πολυάριθμες δοκιμές πυρηνικών όπλων έχουν πράγματι οδηγήσει σε τεράστια περιβαλλοντική ζημιά. Ορισμένα μέρη, όπως τα νησιά Μάρσαλ, εξακολουθούν να είναι ακατοίκητα λόγω της ραδιενεργής μόλυνσης του περιβάλλοντος. [...] Ωστόσο, δεν προκλήθηκαν εκπομπές αερίων θερμοκηπίου που σχετίζονται με το κλίμα από τις δοκιμές», είπε ο ειδικός στο AFP σε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στις 14 Οκτωβρίου 2024.

Αντίθετα, ο Γκέτσε εξήγησε ότι εάν «πολλές εκατοντάδες ή περισσότερα πυρηνικά όπλα επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν σε έναν μελλοντικό πόλεμο και να εκραγούν κοντά στην επιφάνεια της Γης, θα εμφανίζονταν μεγάλες πυρκαγιές. Ως αποτέλεσμα της αυξανόμενης αιθάλης, λιγότερο ηλιακό φως θα έφτανε στην επιφάνεια της γης». Σύμφωνα με τον εμπειρογνώμονα, αυτό θα είχε μια ψυκτική επίδραση με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες.

Ο Δρ Τζέραλντ Κίρχνερ, επικεφαλής του τμήματος του Κέντρου Επιστήμης και Έρευνας Ειρήνης Carl Friedrich von Weizsäcker, τόνισε ότι το χρονοδιάγραμμα των γεγονότων αποδεικνύει επίσης ότι τα αέρια του θερμοκηπίου, και όχι οι πυρηνικές δοκιμές, προκαλούν την κλιματική αλλαγή.

Image
Γραφήματα της αλλαγής της θερμοκρασίας από το 1850 και προσομοιώσεις, που περιλαμβάνουν και εξαιρούν την ανθρώπινη επιρροή, και οι συγκεντρώσεις CO2 στην ατμόσφαιρα τα τελευταία 400.000 χρόνια. (AFP / Eléonore HUGHES, Jean-Michel CORNU, Simon MALFATTO, Jonathan WALTER)

«Το 1958 και το 1961 έγιναν πολλές δοκιμές. Το 1963, υπήρξε μια συμφωνία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης για την απαγόρευση των δοκιμών πυρηνικών όπλων. Αυτό σημαίνει ότι αυτές οι δοκιμές δεν μπορούν να εξηγήσουν τη μαζική υπερθέρμανση από το 2000 και το 2010. Αυτό θα έπρεπε να είχε φανεί στη δεκαετία του 1970. Οπότε είναι απολύτως σαφές: αυτά τα δύο πράγματα δεν σχετίζονται μεταξύ τους», είπε ο ειδικός στο AFP στις 15 Οκτωβρίου 2024.

Ο πυρηνικός φυσικός Τόντσι Τάντιτς, ανώτερος ερευνητής στο Κροατικό Ινστιτούτο «Ruđer Bošković», επιβεβαίωσε επίσης ότι οι πυρηνικές εκρήξεις δεν οδήγησαν στην υπερθέρμανση του πλανήτη.

Συμφώνησε με τους Γερμανούς ειδικούς ότι ακόμη και ένας πυρηνικός πόλεμος θα είχε το αντίθετο αποτέλεσμα.

«Το αποτέλεσμα είναι παρόμοιο με αυτό όταν οι ηφαιστειακές εκρήξεις εκπέμπουν σκόνη στη στρατόσφαιρα. Ο ολοκληρωτικός πυρηνικός πόλεμος θα προκαλούσε έτσι έναν "πυρηνικό χειμώνα"», είπε στο AFP μέσω μηνύματος στις 15 Οκτωβρίου 2024.

Η ενέργεια της κλιματικής αλλαγής είναι διαφορετικής κλίμακας σε σύγκριση με τις ατομικές βόμβες

Η Νταϊάνα Ούργκε-Βόρσατζ, ερευνήτρια για το κλίμα και αντιπρόεδρος της IPCC, λέει επίσης ότι η εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, και όχι η ίδια η ενέργεια άμεσα, προκαλεί την κλιματική αλλαγή.

«Δεν είναι η ίδια η καύση που θερμαίνει το κλίμα, αλλά τα αέρια που απελευθερώνονται κατά την καύση, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, που παγιδεύουν την ενέργεια του ήλιου», δήλωσε η ειδικός στο AFP μέσω τηλεφώνου στις 15 Οκτωβρίου 2024.

Η επιστήμονας του κλίματος τόνισε ότι το πλεόνασμα ενέργειας που παγιδεύεται στην ατμόσφαιρα από τα αέρια του θερμοκηπίου που προέρχονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα είναι «εκατοντάδες χιλιάδες φορές η ποσότητα που απελευθερώθηκε κατά τις πυρηνικές δοκιμές» του 20ού αιώνα.

Σε μια δημοσίευση (αρχειοθετημένη εδώ) το Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας εκτιμά ότι «η επίδραση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την ανθρωπότητα σε αυτή την περίοδο 50 ετών έως το 2020 είναι περίπου 25 δισεκατομμύρια φορές η ενέργεια που απελευθερώθηκε από την πυρηνική βόμβα της Χιροσίμα».

Ο Τζον Κουκ, Ανώτερος Ερευνητής στο Κέντρο Αλλαγής Συμπεριφοράς της Μελβούρνης, στον ιστότοπό του που είναι αφιερωμένος στην ευαισθητοποίηση για το κλίμα (αρχειοθετημένος εδώ) τρέχει έναν διαδραστικό μετρητή που δείχνει τη θερμότητα που έχει συσσωρεύσει το κλίμα μας από το 1998 σε ισοδύναμα πυρηνικής βόμβας στη Χιροσίμα. Ο μετρητής είναι σήμερα πάνω από 3,4 δισεκατομμύρια.

Ο πυρηνικός φυσικός Τόντσι Τάντιτς προειδοποίησε επίσης για τη διαφορά κλίμακας, σημειώνοντας ότι η προσπάθεια να ζεσταθεί η Γη με πυρηνικές βόμβες θα ήταν σαν να «προσπαθείς να ζεστάνεις ένα διαμέρισμα με κροτίδες».

Η καύση ξύλου είναι θέμα υγείας, όχι θέμα κλίματος

Οι παραπλανητικές αναρτήσεις στο Facebook συνδέουν τις σόμπες που καίνε ξύλα με την κλιματική αλλαγή, αλλά αυτό από μόνο του είναι επίσης ανακριβές.

Τα καυσόξυλα ανήκουν στην κατηγορία της λεγόμενης βιοενέργειας (αρχειοθετημένο εδώ) μαζί με πολλά άλλα πράγματα όπως τα υγρά βιοκαύσιμα και τα οργανικά συστατικά αστικών στερεών αποβλήτων. Πολλά από αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ενέργειας (θερμότητα, ηλεκτρική ενέργεια) και θεωρούνται ανανεώσιμα.

Η Ούργκε-Βόρσατζ εξήγησε ότι η βιομάζα (συμπεριλαμβανομένων των καυσόξυλων) έχει ουσιαστικά μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα, καθώς κατά την καύση απελευθερώνεται η ίδια ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα που απορροφάται από το φυτό κατά τη διάρκεια της ζωής του. Εάν υπάρξουν εκπομπές, προέρχονται κυρίως από συναφείς διαδικασίες, όπως η μεταφορά.

Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι η καύση βιομάζας είναι αβλαβής. «Συνολικά, η βιομάζα μπορεί να θεωρηθεί ουδέτερη ως προς τον άνθρακα. Είναι εξαιρετικά επιβλαβής, όχι από την άποψη της κλιματικής αλλαγής, αλλά από την άποψη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Δυστυχώς, η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή και η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη στην κεντρική Ευρώπη».

Σύμφωνα με την Ούργκε-Βόρσατζ, μία από τις αιτίες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι η καύση βιομάζας. Η ειδικός πρόσθεσε ότι τα σωματίδια αερολύματος (όπως η αιθάλη) που απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα αντανακλούν μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας, επομένως παγιδεύεται λιγότερη ενέργεια, αλλά αυτή η επίδραση είναι αμελητέα σε σύγκριση με τη συνολική κλιματική αλλαγή.

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, «η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί μείζον πρόβλημα υγείας για τους Ευρωπαίους» και «η έκθεση σε συγκεντρώσεις λεπτών σωματιδίων πάνω από το κατευθυντήριο επίπεδο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για το 2021 είχε ως αποτέλεσμα 238.000 πρόωρους θανάτους στην ΕΕ-27» (αρχειοθετημένο εδώ).

Ενώ αυτή προέρχεται από πολλές πηγές, όπως οι κινητήρες εσωτερικής καύσης, σύμφωνα με μια έκθεση του ΠΟΥ του 2015 «η θέρμανση κατοικιών με ξύλο και άνθρακα είναι μια σημαντική πηγή ρύπανσης του περιβάλλοντος (εξωτερικού) αέρα».

Η επίδραση των αγελάδων

Ορισμένες παραπλανητικές δημοσιεύσεις αναφέρονται στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούνται από την κτηνοτροφία. «Περισσότερες από 1.000 θερμοπυρηνικές δοκιμές έχουν διεξαχθεί στην ατμόσφαιρα από το 1945 μέχρι σήμερα, αλλά κανένα από αυτά τα γεγονότα δεν έχει προκαλέσει την υπερθέρμανση του πλανήτη, παρά μόνο οι πορδές των αγελάδων», αναφέρει αυτή η ανάρτηση στο Facebook. 

Σε ένα άρθρο ελέγχου γεγονότων στα αγγλικά το 2022, το AFP είχε εξηγήσει τον ρόλο των αγελάδων στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Οι κύριες εκπομπές είναι το μεθάνιο, ένα ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου. Μελέτες και δεδομένα δείχνουν ότι αυτές οι εκπομπές συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή, αλλά όχι στον αποκλεισμό εκείνων που παράγονται από τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Τα δεδομένα που συλλέγονται από το Climate Watch, μια πλατφόρμα που βρίσκεται υπό τη διαχείριση του World Resources Institute, δείχνουν ότι περίπου το 17% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου αποτελείται από μεθάνιο. Περίπου το 40% των ανθρωπογενών εκπομπών μεθανίου προέρχεται από τη γεωργία.

Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα άρθρα επαλήθευσης γεγονότων σχετικά με το κλίμα εδώ

Υπάρχει περιεχόμενο που θα θέλατε να ελέγξει το AFP;

Επικοινωνήστε μαζί μας