Όχι, ο Ζελένσκι δεν αγόρασε την «Φωλιά του Αετού», εξακολουθεί να είναι στην ιδιοκτησία του βαυαρικού κράτους

Ένα κοινό θέμα μεταξύ των διασπορέων παραπληροφόρησης είναι ότι ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είναι ναζιστής ή ότι καταχράται τη δυτική βοήθεια που προοριζόταν για την Ουκρανία. Στο παρελθόν, διασπορείς παραπληροφόρησης ισχυρίστηκαν ψευδώς ότι αγόρασε μια πρώην έπαυλη του Γιόζεφ Γκέμπελς, δύο πολυτελή γιοτ ή ακόμη και τη Mercedes του Αδόλφου Χίτλερ .

Σύμφωνα με τους τελευταίους ισχυρισμούς, ο Ζελένσκι φέρεται να αγόρασε έναν άλλο ιστορικό χώρο: τη λεγόμενη Φωλιά του Αετού, ή Kehlsteinhaus, στο Μπερχτεσγκάντεν στο νότιο γερμανικό κρατίδιο της Βαυαρίας, έναντι 14,2 εκατομμυρίων ευρώ. Ο ψευδής ισχυρισμός κοινοποιήθηκε σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook ή το TikTok τον Φεβρουάριο του 2025. Κοινοποιήθηκε επίσης σε άλλες γλώσσες όπως τα αγγλικά, τα βουλγαρικά, τα τσεχικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά και τα πολωνικά, καθώς και από το υποστηριζόμενο από το κράτος ρωσικό μέσο ενημέρωσης«Pravda» στα Γερμανικά.

Image

Στιγμιότυπο της ψευδούς ανάρτησης στο Facebook. Λήψη εικόνας: 27/02/2025

Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι το ακίνητο έχει πωληθεί στον Ζελένσκι.

Η Φωλιά του Αετού, ή Kehlsteinhaus, βρίσκεται στο βουνό Κελστάιν στο Μπερχτεσγκάντεν της Άνω Βαυαρίας. Χτίστηκε μεταξύ 1937 και 1938 και προοριζόταν να αποτελέσει «έναν τόπο πολιτικής εκπροσώπησης μακριά από τα μάτια του κοινού», καθώς βρίσκεται κοντά στο βουνό Ομπερσάλτσμπεργκ, όπως εξηγεί στην ιστοσελίδα της η διεύθυνση προορισμού του Μπερχτεσγκάντεν. Μεταξύ 1933 και 1945, το Ομπερσάλτσμπεργκ ήταν, μετά το Βερολίνο, το «σημαντικότερο κέντρο εξουσίας της ναζιστικής δικτατορίας, όπου λαμβάνονταν αποφάσεις για διώξεις, πόλεμο και γενοκτονία». Τελικά, όμως, ο Αδόλφος Χίτλερ σπάνια επισκεπτόταν την Φωλιά του Αετού και όταν το έκανε, ήταν μόνο με διπλωμάτες ή άλλους καλεσμένους από το εξωτερικό. Αντίθετα, ο εκδρομικός χώρος χρησιμοποιούνταν από τους ναζιστές αξιωματούχους που εργάζονταν στο Ομπερσάλτσμπεργκ «για αναψυχή και ιδιωτικά πάρτι».

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Φωλιά του Αετού είχε αρχικά μισθωθεί στη Γερμανική Αλπική Ένωση, το τμήμα του Μπερχτεσγκάντεν, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του εκδρομικού προορισμού. Ένα εστιατόριο άνοιξε εκεί το 1952 και έκτοτε ο χώρος είναι ανοιχτός για το κοινό. Στο χώρο υπάρχει έκθεση για το ναζιστικό παρελθόν της Φωλιάς του Αετού. Το Κέντρο Τεκμηρίωσης Ομπερσάλτσμπεργκ, το οποίο παρέχει πληροφορίες για τη ναζιστική δικτατορία και την ιστορία του τόπου, βρίσκεται επίσης κοντά στη στάση του λεωφορείου προς την Φωλιά του Αετού.

Ορισμένες από τις αναρτήσεις που περιείχαν τον ψευδή ισχυρισμό κοινοποίησαν ένα βίντεο κλιπ που έδειχνε ιστορικά πλάνα της Φωλιάς του Αετού μαζί με εικόνες επισκεπτών που πήγαιναν στην περιοχή. Δείχνει επίσης υποτιθέμενους αριθμούς επισκεπτών από το 1999 έως το 2021, οι οποίοι φαίνεται να έχουν μειωθεί δραματικά από το 2020 και μετά - ένας παράγοντας που λέγεται ότι οδήγησε στην πώληση. Ως αποτέλεσμα, η Φωλιά του Αετού φέρεται να αναμένεται να κλείσει για το κοινό από το 2025. Τέλος, παρουσιάζεται ένα υποτιθέμενο απόσπασμα από τον διευθύνοντα σύμβουλο της κρατικής εταιρείας Immobilien Freistaat Bayern (IMBY) και μια υποτιθέμενη συμφωνία αγοράς μεταξύ της IMBY και της εταιρείας San Tommaso S.R.L.. Η εν λόγω εταιρεία είναι μία από τις εταιρείες του Ζελένσκι.

Η Βαυαρία διαψεύδει την πώληση

Η Φωλιά του Αετού βρίσκεται στην ιδιοκτησία του κρατιδίου της Βαυαρίας. Η διαχείριση της κρατικής ακίνητης περιουσίας είναι αρμοδιότητα της IMBY, η οποία αναφέρεται στην υποτιθέμενη συμφωνία αγοράς. Στις 7 Φεβρουαρίου 2025, η εταιρεία ανήρτησε δελτίο Τύπου στον ιστότοπό της, στο οποίο χαρακτήρισε τον ισχυρισμό «σκόπιμη παραπληροφόρηση». Η Φωλιά του Αετού «εξακολουθεί να ανήκει στο Ελεύθερο Κράτος της Βαυαρίας», ανέφερε η κρατική εταιρεία. Είπε ότι δεν έχει πραγματοποιηθεί ούτε σχεδιάζεται πώληση. Η IMBY ασχολήθηκε επίσης με λεπτομέρειες από το βίντεο: «Η υποτιθέμενη συμφωνία αγοράς που παρουσιάζεται στο βίντεο είναι πλαστή και το ίδιο ισχύει και για την υποτιθέμενη παράθεση από τη διοίκηση της IMBY». Θα προβεί επίσης σε νομικές ενέργειες κατά της παραπληροφόρησης.

Στην υποτιθέμενη συμφωνία αγοράς, η Πέτρα Σμιντ αναφέρεται ως εκπρόσωπος της IMBY. Η δηλωθείσα ιδιότητά της ως επικεφαλής του περιφερειακού γραφείου για την περιοχή του Άνω Παλατινάτου είναι σωστή. Ωστόσο, η ορθογραφία του ονόματός της δεν ταιριάζει με εκείνη που χρησιμοποιείται στην υπογραφή (Schmidt). Σύμφωνα με τους ψευδείς ισχυρισμούς, η σύμβαση συνήφθη με μια εταιρεία με την επωνυμία San Tommaso S.R.L. Σύμφωνα με μια καταχώρηση του 2022 στο ουκρανικό μητρώο περιουσιακών στοιχείων, η εταιρεία αυτή ανήκει στη σύζυγο του Ζελένσκι, Έλενα Ζελένσκα. Τον Μάρτιο του 2019, το ερευνητικό δημοσιογραφικό έργο Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP), ανέφερε ότι ο Ζελένσκι -- υποψήφιος πρόεδρος εκείνη την εποχή -- δεν είχε συμπεριλάβει στη δήλωση περιουσιακών στοιχείων του μια βίλα που η εταιρεία του San Tommaso S.R.L. είχε αγοράσει δύο χρόνια πριν.

Το AFP επικοινώνησε με το συμβολαιογραφικό γραφείο που φέρεται να έχει επικυρώσει την υποτιθέμενη συμφωνία αγοράς για να σχολιάσει. Αλλά δεν είχε ληφθεί καμία απάντηση κατά τη στιγμή της δημοσίευσης. Παρ' όλα αυτά, δεν είναι η πρώτη φορά που κυκλοφορεί ένας τέτοιος ψευδής ισχυρισμός. Στα τέλη του 2023, το AFP Faktencheck στα γερμανικά διέψευσε έναν παρόμοιο ψευδή ισχυρισμό ότι μια άλλη εταιρεία του Ζελένσκι, η Film Heritage Inc. είχε αγοράσει την πρώην βίλα του Γιόζεφ Γκέμπελς, του υπουργού προπαγάνδας των Ναζί, κοντά στο Βερολίνο. Και αυτό, επίσης, βασίστηκε σε μια υποτιθέμενη συμφωνία αγοράς που αποδείχθηκε ότι ήταν πλαστή.

Η Φωλιά του Αετού σχεδιάζει να ανοίξει τον Μάιο του 2025

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της διαχείρισης του προορισμού Μπερχτεσγκάντεν, η προγραμματισμένη ημερομηνία έναρξης λειτουργίας του τουριστικού αξιοθέατου για την επόμενη σεζόν είναι ο Μάιος του 2025. Το δελτίο Τύπου της IMBY αναφέρει επίσης ότι η Φωλιά του Αετού «θα επαναλάβει την κανονική εποχιακή λειτουργία της τον Μάιο του 2025». Το γεγονός ότι το αξιοθέατο είναι κλειστό κατά τη διάρκεια του χειμώνα δεν είναι κάτι καινούργιο. Ούτε αποτελεί ένδειξη ότι το ακίνητο έχει τεθεί προς πώληση. Σύμφωνα με τον ραδιοφωνικό σταθμό Bayernwelle, ο λόγος για τον οποίο το σπίτι είναι κλειστό είναι απλώς ότι ο δρόμος που οδηγεί σε αυτό δεν είναι βατός κατά τους χειμερινούς μήνες.

Σύμφωνα με το βίντεο που κοινοποιήθηκε, η Φωλιά του Αετού τέθηκε προς πώληση κυρίως λόγω της υποτιθέμενης μείωσης του αριθμού των επισκεπτών. Ο αριθμός των επισκεπτών φέρεται να έχει πέσει κατακόρυφα από περίπου 169.000 το 2019 σε περίπου 53.700 το 2020 και 44.700 το 2021. Χρησιμοποιώντας μια αναζήτηση με λέξεις-κλειδιά, το AFP μπόρεσε να βρει τα αντίστοιχα στοιχεία και γραφικά στην ετήσια έκθεση του Κέντρου Τεκμηρίωσης Ομπερσάλτσμπεργκ για το 2021. Τα στοιχεία, τα οποία αναφέρονται στο ίδιο το Κέντρο Τεκμηρίωσης και όχι στην Φωλιά του Αετού, ταιριάζουν ωστόσο με τα στατιστικά στοιχεία που αναφέρονται στο βίντεο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η λεζάντα του βίντεο παραλείπει την εξήγηση για το γιατί οι αριθμοί των επισκεπτών μειώθηκαν το 2020 και το 2021: και τα δύο έτη, οι ώρες λειτουργίας του μουσείου για το κοινό είχαν περιοριστεί λόγω της πανδημίας.

Τα στοιχεία για το 2023 υποδηλώνουν επίσης ότι ο χώρος δεν τέθηκε προς πώληση λόγω της μείωσης του αριθμού των επισκεπτών: σχεδόν 280.000 επισκέπτες έφτασαν με λεωφορείο στην Φωλιά του Αετού μεταξύ Μαΐου και Οκτωβρίου 2023, σύμφωνα με την έκθεση της Bayernwelle για το τέλος της σεζόν. Ωστόσο, δεδομένου ότι η Φωλιά του Αετού είναι επίσης προσβάσιμη με τα πόδια, μπορεί να υποτεθεί ότι οι πεζοπόροι δεν περιλαμβάνονται στα στοιχεία και ότι ο πραγματικός αριθμός των επισκεπτών ήταν ενδεχομένως υψηλότερος.

Η Ρωσία φαίνεται να βρίσκεται πίσω από την παραπληροφόρηση

Μια αγγλόφωνη ανάρτηση που περιείχε τον ψευδή ισχυρισμό περιελάμβανε έναν σύνδεσμο προς έναν υποτιθέμενο ειδησεογραφικό ιστότοπο με την ονομασία «Aktuelle Nachrichten in Deutschland» («Τρέχουσες ειδήσεις στη Γερμανία»). Ο εν λόγω ιστότοπος δημοσίευσε ένα άρθρο με τον ίδιο ψευδή ισχυρισμό και το βίντεο, χωρίς να αναφέρει ημερομηνία δημοσίευσης ή όνομα συγγραφέα. Ο ιστότοπος αναφέρει μια εταιρεία και μια διεύθυνση στη Δρέσδη της Γερμανίας στο αποτύπωμα, την οποία το AFP επίσης δεν μπόρεσε να βρει.

Image

Στιγμιότυπο της ψευδούς ανάρτησης στο X. Το κίτρινο τετράγωνο προστέθηκε από το AFP. Λήψη εικόνας: 25/02/2025

Το διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα Gnida Project, το οποίο ειδικεύεται στην αποκάλυψη ρωσικών εκστρατειών παραπληροφόρησης, ανέφερε σε ανάρτησή του στο X ότι ο ψευδής ισχυρισμός αποτελεί μέρος μιας εκστρατείας που ονομάζεται «Storm-1516». Το γερμανικό ερευνητικό δίκτυο Correctiv και το αμερικανικό δημοσιογραφικό έργο NewsGuard, το οποίο ειδικεύεται στην αξιολόγηση της αξιοπιστίας και της διαφάνειας των ιστότοπων, αναφέρθηκαν στο «Storm-1516» στα τέλη Ιανουαρίου 2025. Σύμφωνα με την έκθεση, ένας πρώην αξιωματικός της αμερικανικής αστυνομίας συμμετείχε στην επιχείρηση. Είχε δημιουργήσει εκατοντάδες ιστότοπους με σκοπό να επηρεάσει την προεκλογική εκστρατεία των γερμανικών ομοσπονδιακών εκλογών μέσω παραπληροφόρησης. Ο υποτιθέμενος ειδησεογραφικός ιστότοπος που περιείχε το βίντεο σχετικά με την υποτιθέμενη πώληση της Φωλιάς του Αετού ήταν μεταξύ αυτών των ιστότοπων.

Η εκτίμηση αυτή ενισχύεται περαιτέρω από το γεγονός ότι οι ψευδείς πληροφορίες κοινοποιήθηκαν, μεταξύ άλλων, από τον λογαριασμό X «Mina7777». Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Alliance4Europe, ο οποίος εργάζεται κατά της παραπληροφόρησης και αξιολογεί συστηματικά τέτοιες εκστρατείες, κατονόμασε τον λογαριασμό αυτό μεταξύ των επιρροών που διαδίδουν περιεχόμενο από ρωσικές εκστρατείες παραπληροφόρησης.