Αυτή η εικόνα δείχνει μια αεροπορική επιδρομή των ΗΠΑ στη Βαγδάτη το 2003, όχι τις επιθέσεις του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία το 1999

«Επίθεση του ΝΑΤΟ κατά της Γιουγκοσλαβίας», γράφει το κείμενο σε αυτή την εικόνα που κοινοποιήθηκε στο Facebook στις 24 Μαρτίου 2025, από τον επίσημο λογαριασμό της ρωσικής πρεσβείας στην Ελλάδα στο Facebook. Η ανάρτηση, που κοινοποιήθηκε περισσότερες από 330 φορές, συνοδεύεται από μια λεζάντα που περιγράφει τη «στρατιωτική επιχείρηση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ κατά του Βελιγραδίου» στις 24 Μαρτίου 1999.

Η ίδια εικόνα με τον ισχυρισμό κοινοποιήθηκε από τον ίδιο χρήστη στο X (εδώ), αλλά και από άλλους χρήστες στο Facebook (εδώ, εδώ και εδώ).

«Δυτικοί τρομοκράτες που το παίζουν πολιτισμένοι», γράφει ένας χρήστης στα σχόλια. «Μόνιμοι στόχοι οι ορθόδοξες χώρες Σερβία, Ρωσία. Η Ελλάδα μας είναι κατακτημενη εκ των εσω», σχολιάζει ένας άλλος. 

Η φωτογραφία κοινοποιήθηκε επίσης στα αγγλικά στο X από τον λογαριασμό του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών.

Ο ισχυρισμός άρχισε να διαδίδεται στα ελληνικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης με αφορμή την 26η επέτειο από τον βομβαρδισμό του εναπομείναντος τμήματος της Γιουγκοσλαβίας –η οποία εκείνη την περίοδο αποτελούνταν από τη Σερβία και το Μαυροβούνιο– από το ΝΑΤΟ, που ξεκίνησαν μετά από μια σειρά σερβικών επιθέσεων εναντίον Αλβανών του Κοσόβου (αρχειοθετημένο εδώ). Συγκεκριμένα, το ΝΑΤΟ εξαπέλυσε τις επιδρομές στις 24 Μαρτίου 1999, αφού ο Γιουγκοσλάβος πρόεδρος, Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, αρνήθηκε να σταματήσει τη βίαιη καταστολή των δυνάμεών του εναντίον του αλβανικού πληθυσμού που διεκδικούσε την ανεξαρτησία του και ο οποίος αποτελούσε τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού στην περιοχή. 

Η δυσαρέσκεια στη Σερβία εξακολουθεί να είναι έντονη δεκαετίες μετά τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ, οι οποίοι διήρκησαν έντεκα εβδομάδες και ανάγκασαν τον σερβικό στρατό να αποσυρθεί από το Κόσοβο, οδηγώντας τελικά στη μονομερή ανακήρυξη ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου το 2008, την οποία η Σερβία δεν αναγνωρίζει.

Ωστόσο, η εικόνα στις ελληνικές αναρτήσεις δεν δείχνει αυτή την επίθεση. Μια έρευνα του AFP διαπίστωσε ότι η φωτογραφία απεικονίζει τον βομβαρδισμό ιρακινών υποδομών στη Βαγδάτη το 2003, κατά την έναρξη της στρατιωτικής εκστρατείας των ΗΠΑ και των συμμάχων τους που οδήγησε στην πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν (αρχειοθετημένο εδώ).

Image

Στιγμιότυπο οθόνης μιας παραπλανητικής ανάρτησης με τη φωτογραφία στο Facebook. Λήψη εικόνας: 24/4/2025

Μια φωτογραφία από τη Βαγδάτη από το 2003

Μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας μάς οδήγησε στην αυθεντική εικόνα στον ιστότοπο του φωτογραφικού πρακτορείου Getty Images. Η φωτογραφία, που πιστώνεται στο ίδιο πρακτορείο, δημοσιεύτηκε σε μέσα ενημέρωσης, όπως εδώ.

Η λεζάντα αναφέρει: «Φωτιές καίνε μέσα και γύρω από το Υπουργικό Συμβούλιο του Σαντάμ Χουσεΐν κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος επιθέσεων στη φάση "σοκ και δέος" της "Επιχείρησης Ιρακινή Ελευθερία" στις 21 Μαρτίου 2003, στη Βαγδάτη του Ιράκ». Η φωτογραφία πιστώνεται στο Mirrorpix/Getty Images.

Όπως φαίνεται στο παρακάτω στιγμιότυπο οθόνης, πολλά στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι πρόκειται για την ίδια εικόνα, όπως το σχήμα του καπνού, η αντανάκλαση της φωτιάς στο νερό και η δομή και τα παράθυρα των κτηρίων.

Image

Σύγκριση στιγμιότυπων οθόνης μεταξύ της αυθεντικής εικόνας (αριστερά) και της εικόνας που κοινοποιήθηκε παραπλανητικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (δεξιά). Λήψη εικόνων: 24/4/2025

«Επιχείρηση Σοκ και Δέος» είναι ο όρος που χρησιμοποίησε η Ουάσινγκτον για να περιγράψει την εκστρατεία βομβαρδισμού στο Ιράκ το 2003, η οποία κατέστρεψε τμήματα του Ιράκ κατά τη διάρκεια της εισβολής των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους. 

Οι αεροπορικές επιδρομές στη χώρα ξεκίνησαν στις 20 Μαρτίου 2003, αφότου οι ΗΠΑ ισχυρίστηκαν ότι το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν είχε στην κατοχή του παράνομα όπλα μαζικής καταστροφής, παρόλο που αυτά δεν βρέθηκαν ποτέ (αρχειοθετούνται εδώ).

Δεν είναι η πρώτη φορά που η συγκεκριμένη εικόνα κοινοποιήθηκε σε λάθος πλαίσιο. Για παράδειγμα, το 2022, η φωτογραφία με τον ίδιο ψευδή ισχυρισμό κοινοποιήθηκε στο X από την Ρωσική Πρεσβεία στην Ιαπωνία και από τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ρωσικής Ομοσπονδίας στον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ).

Η φωτογραφία κοινοποιήθηκε επίσης στο X από τον πρώην Υπουργό Εξωτερικών της Σερβίας, Βουκ Γέρεμιτς, το 2023, με τον λανθασμένο ισχυρισμό ότι δείχνει τους βομβαρδισμούς της Σερβίας από το ΝΑΤΟ. Ο Γέρεμιτς παραδέχτηκε το λάθος του, αλλά δεν αφαίρεσε την εικόνα.

Ένα βίντεο με παρόμοιες εικόνες από τον βομβαρδισμό της Βαγδάτης το 2003 κοινοποιήθηκε νωρίτερα φέτος με τον ισχυρισμό ότι απεικονίζει βομβαρδισμούς της Σερβίας από το ΝΑΤΟ και το AFP το διέψευσε στα σερβικά.

Δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ του απεμπλουτισμένου ουρανίου και των επιπτώσεων στην υγεία

Ορισμένες από τις αναρτήσεις υποστηρίζουν ότι «η χρήση των πυρομαχικών απεμπλουτισμένου ουρανίου από το ΝΑΤΟ είχε ως αποτέλεσμα τη μόλυνση τεράστιων περιοχών και την άνευ προηγουμένη αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου, από τον οποίο υποφέρουν άνθρωποι μέχρι και σήμερα».

Το απεμπλουτισμένο ουράνιο (DU) είναι υποπροϊόν του εμπλουτισμού ουρανίου και χρησιμοποιείται σε πυρομαχικά λόγω της πυκνότητάς του και της ικανότητάς του να διαπερνά θωρακισμένους στόχους. Ορισμένα σερβικά μέσα ενημέρωσης και αξιωματούχοι έχουν ισχυριστεί ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ των βομβαρδισμών της Σερβίας από το ΝΑΤΟ το 1999 και της αύξησης των κρουσμάτων καρκίνου μετά τον πόλεμο λόγω της χρήσης DU. Ωστόσο, οι ειδικοί έχουν αρνηθεί μια τέτοια σύνδεση στις περιοχές όπου σημειώθηκαν οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ.

Μια μετα-ανάλυση του 2017 σχετικά με τα επίπεδα απεμπλουτισμένου ουρανίου στην περιοχή των Βαλκανίων, δηλαδή στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Κοσσυφοπέδιο, τη Σερβία και το Μαυροβούνιο, έδειξε ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξει αξιόπιστη συσχέτιση μεταξύ των επιπτώσεων στην υγεία και των περιοχών που έχουν μολυνθεί με απεμπλουτισμένο ουράνιο.

Επιπλέον, μια έκθεση του 2003 που δημοσιεύθηκε από το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών διαπίστωσε ότι η πιθανότητα η αναφερόμενη αύξηση του κινδύνου καρκίνου να συνδέεται με υπολείμματα πυρομαχικών απεμπλουτισμένου ουρανίου από τον πόλεμο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη στα μέσα της δεκαετίας του 1990 θεωρείται πολύ χαμηλή. Το καλοκαίρι του 1995, το ΝΑΤΟ διεξήγαγε στοχευμένες αεροπορικές επιδρομές εναντίον σερβικών θέσεων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη στο πλαίσιο της επιχείρησης «Σκόπιμη Δύναμη».

Μια ομάδα Σέρβων επιστημόνων εξέτασε το 2009 δέκα τοποθεσίες για τις οποίες υπήρχε η υποψία ότι βομβαρδίστηκαν από απεμπλουτισμένο ουράνιο κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ και βρήκε ενδείξεις ότι «δεν υπήρχε παρουσία απεμπλουτισμένου ουρανίου σε αυτές τις τοποθεσίες» εκτός από μία.

Image

Ένα κέντρο εκπαίδευσης αστυνομικών στο Νόβι Σαντ, στα βόρεια της Γιουγκοσλαβίας, καίγεται στις 25 Μαρτίου 1999, αφού καταστράφηκε κατά τη διάρκεια αεροπορικών επιδρομών του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με το επίσημο γιουγκοσλαβικό πρακτορείο ειδήσεων Tanjug (POOL)

Δεν είναι επίσης σαφές σε τι αναφέρονται οι Έλληνες χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όταν ισχυρίζονται ότι «περισσότεροι από 200 χιλιάδες κάτοικοι της περιοχής εγκατέλειψαν τον τόπο διαμονής τους και ακόμα δεν μπορούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους.».

Σύμφωνα με το Human Rights Watch, «περισσότεροι από 800.000 Αλβανοί πρόσφυγες ξεχύθηκαν από το Κοσσυφοπέδιο, κυρίως προς στην Αλβανία και την ΠΓΔΜ» για να ξεφύγουν από «τις δυνάμεις της σερβικής αστυνομίας και του Γιουγκοσλαβικού Στρατού που συνέχιζαν τις βάναυσες επιθέσεις εναντίον αμάχων» κατά τη διάρκεια της εκστρατείας βομβαρδισμού του ΝΑΤΟ το 1999.

«Περίπου 175.000 Σέρβοι και 45.000 Ρομά» διέφυγαν από το Κοσσυφοπέδιο στη Σερβία και το Μαυροβούνιο μετά τους βομβαρδισμούς, φοβούμενοι αντίποινα από τους Αλβανούς, οι περισσότεροι από τους οποίους πράγματι δεν μπόρεσαν να επιστρέψουν.

Μια έκθεση του 2019 της Αποστολής του ΟΑΣΕ στο Κοσσυφοπέδιο έδειξε ότι «μόνο 28.111 από τους περίπου 220.000 ανθρώπους που εγκατέλειψαν το Κοσσυφοπέδιο ως αποτέλεσμα του πολέμου και των συνεπειών του είχαν επιστρέψει μέχρι το τέλος του 2018».