Παραπλανητικοί ισχυρισμοί σε viral ανάρτηση για τον εμβολιασμό κατά του κορονοϊού

Το κείμενο υπογράφει ένας «απλός Χριστιανός Ορθόδοξος», ο οποίος παραθέτει «10 λόγους για τους οποίους αποφάσισε να μην εμβολιαστεί κατά του κορονοϊού». Κατά τις τρεις τελευταίες εβδομάδες έχει αναπαραχθεί ευρέως στο Διαδίκτυο, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο.

Το κείμενο έχει αναδημοσιευθεί σε ιστοσελίδες, περιλαμβανομένης της ιστοσελίδας της Αρχιεπισκοπής Μόρφου στην Κύπρο, σε μπλογκς, καθώς και σε Χριστιανικές ομάδες στο Facebook, η καθεμία από τις οποίες έχει αρκετές χιλιάδες μέλη.

Από όταν δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά, στις 15 Μαΐου 2021, έχει κοινοποιηθεί 13.000 φορές και έχει συγκεντρώσει 1.000.000 προβολές στο Facebook. 

Image

Η παραπλανητική ανάρτηση στο Facebook, λήψη στις 2 Ιουνίου 2021

Η προέλευση του κειμένου

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: ποιος έγραψε το εν λόγω κείμενο;

Από μια αναζήτηση στο Διαδίκτυο προκύπτει πως δημοσιεύθηκε αρχικά στην ιστοσελίδα του «Κινήματος Χριστιανική Αντίσταση», στις 12 Μαΐου 2021. Στην ιστοσελίδα της, η «Χριστιανική Αντίσταση» συστήνεται ως «μια ομάδα απλών ανθρώπων και πιστών μελών της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας».

Η οργάνωση έγινε πρόσφατα ευρύτερη γνωστή στην Κύπρο και την Ελλάδα, όταν μέλη της διαδήλωσαν κατά του τραγουδιού El Diablo, το οποίο αποτέλεσε τη φετινή συμμετοχή της Κύπρου στη Eurovision, λόγω των αναφορών του «στον Διάβολο».

Ισχυρισμοί του κειμένου περιλαμβάνονται επίσης σε μια διαφορετική εκδοχή, που έχει δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα στις 17 Μαΐου 2021, και εμφανίζονται μερικώς σε ένα φυλλάδιο «κατά των υποχρεωτικών εμβολιασμών», που μέλη της ομάδας μοίρασαν σε περαστικούς έξω από το Προεδρικό Μέγαρο της Κύπρου, στις 25 Απριλίου 2021.

Σε αυτό το ρεπορτάζ, θα εξετάσουμε τους ισχυρισμούς που είναι ψευδείς ή παραπλανητικοί σχετικά με τον εμβολιασμό κατά του κορονοϊού.

Τα εμβόλια χρησιμοποιούν «κυτταρικές σειρές εκτρωμένων εμβρύων»; ΨΕΥΔΕΣ

Ο πρώτος ισχυρισμός που γίνεται είναι πως «τα εμβόλια που κυκλοφορούν (Pfizer, Moderna, AstraZeneca, και Johnshon & Johnson) χρησιμοποιούν για την παραγωγή τους ή/και τον δοκιμαστικό τους έλεγχο κυτταρικές σειρές που προήλθαν από ιστούς εκτρωμένων εμβρύων».

Ο ισχυρισμός αυτός γίνεται εκτός πλαισίου και, επομένως, μπορεί να είναι παραπλανητικός.

Όπως εξηγείται σε αυτό το δελτίο του Michigan Department of Health & Human Services, τα ίδια τα εμβόλια κατά της Covid-19 δεν περιέχουν εμβρυικά κύτταρα, τα οποία και δεν αναφέρονται ως συστατικά σε κανένα από τα προαναφερθέντα εμβόλια.

Ωστόσο, ορισμένα εμβόλια κατά της Covid-19 αναπτύχθηκαν με τη χρήση μιας κυτταρικής καλλιέργειας από δύο έμβρυα εκτρώσεων που είχαν πραγματοποιηθεί τη δεκαετία του 1970 και του 1980. Έκτοτε, αυτά τα κύτταρα μεγαλώνουν σε εργαστήρια, δημιουργώντας τις δικές τους κυτταρικές σειρές.

Αυτό δεν αποτελεί μια καινούρια διαδικασία, ούτε αφορά μονάχα την αντιμετώπιση της Covid-19, καθώς οι κυτταρικές σειρές αξιοποιούνται για την ανάπτυξη κι άλλων ιατρικών τεχνολογιών.

Το φυλλάδιο αναφέρει ότι το εμβόλιο της Johnson & Johnson (Janssen) αναπτύχθηκε χρησιμοποιώντας μια τέτοια κυτταρική σειρά. Τα εμβόλια της Pfizer και της Moderna όχι, αν και μια εμβρυική κυτταρική σειρά χρησιμοποιήθηκε σε μια πολύ πρώιμη φάση της ανάπτυξής τους.

Το εμβόλιο της AstraZeneca περιλαμβάνει επίσης μια κυτταρική σειρά που αναπαρήχθη στο εργαστήριο, προκειμένου να καλλιεργηθεί το ενεργό υλικό (ασθενούς ιού), όπως έχει σημειωθεί σε προηγούμενο fact check του AFP.

Αλλά αυτά δεν είναι τα αρχικά κύτταρα και, ακόμη κι εάν μια εμβρυική κυτταρική σειρά έχει χρησιμοποιηθεί σε οποιαδήποτε φάση της ανάπτυξης των εμβολίων, τα εμβόλια καθαυτά δεν περιλαμβάνουν εμβρυικά κύτταρα.

Η ανάρτηση ισχυρίζεται πως τα εμβόλια είναι «αντιχριστιανικά». Αλλά η επίσημη Εκκλησία έχει καλέσει τους πιστούς να εμβολιαστούν, σημειώνοντας πως «ο εμβολιασμός δεν συνιστά έκπτωση από την ορθή Πίστη και ζωή», ενώ την ημέρα που εμβολιάστηκε ο ίδιος, ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος δήλωσε πως «πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στους επιστήμονες και στους ειδικούς και να μη διστάσουμε να εμβολιαστούμε».

Το Βατικανό έχει επίσης χαρακτηρίσει τα εμβόλια «ηθικά αποδεκτά».

Τα εμβόλια κυκλοφορούν χωρίς να έχουν ολοκληρωθεί οι απαιτούμενοι έλεγχοι; ΨΕΥΔΕΣ

Το κείμενο υποστηρίζει επίσης πως τα εμβόλια είναι «πειραματικά» και προσφέρονται «δίχως να έχουν ολοκληρωθεί οι απαιτούμενοι έλεγχοι». Αυτό δεν είναι ακριβές.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA), ο αρμόδιος οργανισμός για τον έλεγχο των ιατρικών προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), εξηγεί στην ιστοσελίδα του πως έχουν ακολουθηθεί όλα τα απαραίτητα βήματα για το λανσάρισμα των εγκεκριμένων εμβολίων κατά της Covid-19.

«Όπως με όλα τα φάρμακα, τα εμβόλια κατά της Covid-19 έχουν πρώτα ελεγχθεί στο εργαστήριο (π.χ. σε έρευνες σχετικά με την φαρμακευτική τους ποιότητα και έρευνες σχετικά με τις επιπτώσεις τους σε εργαστηριακά τεστ και ζώα)», αναφέρεται.

«Μετά τα εμβόλια δοκιμάζονται σε εθελοντές, σε έρευνες που ονομάζονται κλινικές δοκιμές. Αυτά τα τεστ μπορούν να επιβεβαιώσουν το πώς δουλεύουν τα εμβόλια και, σημαντικότερα, να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητά τους ως προς την ασφάλεια και την προστασία».

Λόγω της ιδιαιτερότητας της πανδημίας, ωστόσο, η διαδικασία αυτή επιταχύνθηκε.

Image

Εικόνα από την ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Φαρμάκων, λήψη στις 3 Ιουνίου 2021

Σύμφωνα με την ισχύουσα φαρμακευτική νομοθεσία στην ΕΕ, το τυπικό χρονοδιάγραμμα για την αξιολόγηση ενός φαρμάκου αφορά ένα μέγιστο 210 εργάσιμων ημερών. Ωστόσο, όπως εξηγεί στην ιστοσελίδα του, ο ΕΜΑ αντιμετωπίζει την εμπορική διάθεση των προϊόντων που σχετίζονται με την Covid-19 σε ταχύτερα χρονικά πλαίσια, επιτρέποντας ο χρόνος να μειωθεί σε λιγότερο από 150 ημέρες.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εξηγεί τη διαδικασία σε αυτό το βίντεο:

Τα εμβόλια είναι επικίνδυνα; ΨΕΥΔΕΣ

Το κείμενο υποστηρίζει πως τα εμβόλια είναι «επικίνδυνα». Αναφέρει πως «έχουν ήδη καταγγελθεί πάμπολλες περιπτώσεις σοβαρών παρενεργειών (θάνατοι, εγκεφαλικά επεισόδια, θρομβώσεις, παραλυσίες, τύφλωση κ.ά.)».

Το ελληνικό υπουργείο Υγείας αναγνωρίζει (ερώτηση 10) πως «όπως όλα τα γνωστά εμβόλια, έτσι και τα νέα κατά του SARS-CoV-2 μπορεί να έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες». Διευκρινίζει, ωστόσο, πως αυτές οι παρενέργειες μπορεί να είναι ένα αίσθημα πόνου και ευαισθησίας στο χέρι όπου χορηγήθηκε το εμβόλιο, πονοκέφαλος ή αίσθημα κόπωσης, ή ήπια συμπτώματα γρίπης, παρενέργειες που πάντως είναι «ήπιες και βραχυπρόθεσμες, και δεν εμφανίζονται σε όλους».

Εδώ, επίσης, το υπουργείο παρουσιάζει μια αναλυτική λίστα των πιθανών παρενεργειών, και της συχνότητας με την οποία αυτές παρουσιάζονται για κάθε εμβόλιο. Όσον αφορά τον παράγοντα του κινδύνου, τα εμβόλια σώζουν ζωές προστατεύοντας την προσβολή των ανθρώπων από τον ιό SARS-CoV-2 που προκαλεί την Covid-19.

Τον Απρίλιο του 2021, ο ΕΜΑ ανακοίνωσε ότι οι θρομβώσεις μπορούν να θεωρηθούν μια «πολύ σπάνια» παρενέργεια του εμβολιασμού με AstraZeneca. Αυτό οδήγησε μερικές χώρες να παύσουν τη χρήση του εμβολίου. Σύμφωνα με την εταιρεία, τον Μάρτιο του 2021 περισσότεροι από 17 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν εμβολιαστεί στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρωπαϊκή Ένωση, με λιγότερα από 40 περιστατικά θρομβώσεων να έχουν καταγραφεί.

Στις ΗΠΑ, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) σημείωσαν τον Μάιο του 2021, σε ανανεωμένη ενημέρωση που μπορεί να βρεθεί εδώ, πως περίπου 0,0017% των ανθρώπων που είχαν εμβολιαστεί κατά της Covid-19 πέθαναν.

Αλλά αυτό δεν σήμαινε απαραίτητα πως πέθαναν λόγω του εμβολιασμού. «Η εξέταση όλων των διαθέσιμων κλινικών πληροφοριών, περιλαμβανομένων των πιστοποιητικών θανάτου, των αυτοψιών, και των ιατρικών στοιχείων δεν έχει βρει κάποια αιτιώδη σύνδεση με τα εμβόλια κατά της Covid-19», αναφέρεται.

«Ωστόσο», συμπληρώνεται, «πρόσφατες έρευνες αναδεικνύουν μια πιθανή σύνδεση ανάμεσα στο εμβόλιο της Johnson & Johnson και μια σπάνια και πολύ σοβαρή παρενέργεια (θρόμβωση με σύνδρομο θρομβοπενίας) που έχει οδηγήσει σε θανάτους».

Για σύγκριση, σημείωσαν τα CDC, περισσότεροι από 590.000 άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους από Covid-19 στις ΗΠΑ έως και τις 25 Μαΐου 2021.

Τα εμβόλια χρησιμοποιούν μια γενετική τεχνολογία που δεν ξαναχρησιμοποιήθηκε; ΑΛΗΘΕΙΑ

Ορισμένα από τα εμβόλια κατά της Covid-19 χρησιμοποιούν την νέα τεχνολογία mRNA, η οποία μπορεί να προκαλέσει το ανοσοποιητικό σύστημα να δημιουργήσει προστατευτικά αντισώματα χωρίς να προσβληθεί πράγματι από τον ίδιο τον ιό. 

Μια αναλυτικότερη επεξήγηση γίνεται σε αυτό το βίντεο του AFP:

Πλέον, πιστεύεται πως στο μέλλον θα μπορούν να παραχθούν με τον ίδιο τρόπο κι άλλα εμβόλια για την αντιμετώπιση διαφόρων ιών. Σύμφωνα με το Nature, τα έως τώρα δεδομένα δείχνουν πως τα εμβόλια mRNA ενδεχομένως να μπορούν να προσφέρουν λύσεις σε αρκετές από τις σύγχρονες προκλήσεις για την αντιμετώπιση μεταδοτικών ασθενειών και καρκίνου.

Το υπουργείο Υγείας εξηγεί εδώ (ερώτηση 8) πως αυτή η νέα μέθοδος δεν είναι επικίνδυνη.

Image

Εικόνα από την ιστοσελίδα του υπουργείου Υγείας, λήψη στις 3 Ιουνίου 2021

Τα εμβόλια οδηγούν σε μεγαλύτερη ευαισθησία απέναντι στις μεταλλάξεις; ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Όσον αφορά τον ισχυρισμό πως οι εμβολιασμένοι είναι πιο πιθανό να προσβληθούν από μεταλλάξεις, ωστόσο, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν στοιχεία από τα οποία να προκύπτει κάτι τέτοιο.

Αυτό που ισχύει είναι πως ένα μικρό ποσοστό των ανθρώπων που έχουν εμβολιαστεί πλήρως θα προσβληθούν από την Covid-19, εάν εκτεθούν στον ιό. Αυτές θεωρούνται περιπτώσεις στις οποίες ο ιός κατάφερε να παρακάμψει την προστασία που παρέχει το εμβόλιο, αλλά δεν αφορούν απαραίτητα την προσβολή από μεταλλάξεις του κορονοϊού.

Πρόκειται, πάντως, για έναν ισχυρισμό που έχει αναπαραχθεί ανά τον κόσμο. Τον Απρίλιο, το ABC Fact Check κατέρριψε ισχυρισμούς που αφορούσαν μια μελέτη στο Ισραήλ, σύμφωνα με την οποία όσοι είχαν εμβολιαστεί με Pfizer ήταν πιο πιθανό να προσβληθούν από την μετάλλαξη Βήτα, που εντοπίστηκε πρώτα στην Αφρική, από εκείνους που δεν είχαν εμβολιαστεί.

Αυτό που είχε βρει η μελέτη ήταν πως 5,4% μεταξύ όσων είχαν εμβολιαστεί με Pfizer προσβλήθηκαν από αυτή τη μετάλλαξη. Αυτό στην ουσία έδειχνε πως το εμβόλιο ήταν λιγότερο αποτελεσματικό απέναντι στη συγκεκριμένη μετάλλαξη, είπαν οι ερευνητές, και όχι πως ο εμβολιασμός οδηγούσε στην μόλυνση από αυτήν.

Ο κόσμος δεν ενημερώνεται σχετικά με τα εμβόλια και τις παρενέργειες; ΨΕΥΔΕΣ

Δεν είναι ακριβές ότι, εάν κάποιος επιθυμεί να εμβολιαστεί, «δεν τον ενημερώνουν διεξοδικά για το τί περιέχει το εμβόλιο και ποιες είναι οι ενδεχόμενες παρενέργειές του».

Τα συστατικά των εμβολίων μπορούν να βρεθούν στο Διαδίκτυο, στις ιστοσελίδες πολλών οργανισμών. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, για παράδειγμα, αναφέρει επιμέρους πληροφορίες για το κάθε ένα από τα πέντε εμβόλια που έχουν εγκριθεί για επείγουσα χρήση (Moderna, Pfizer, J&J, AstraZeneca, Sinopharm) σε αυτή τη σελίδα.

Αποτελεί επίσης υποχρέωση των παραγωγών να αναφέρουν όλες τις πληροφορίες σχετικά με τα συστατικά και τις παρενέργειες των εμβολίων τους. Για παράδειγμα, η Pfizer αναφέρει όλες τις λεπτομέρειες σχετικά με το εμβόλιό της εδώ. Η Ευρωπαϊκή Πύλη Πληροφοριών Εμβολιασμού έχει στην ιστοσελίδα της ενημερωτικά δελτία για όλα τα εμβόλια.

Οι εμβολιασμένοι μεταδίδουν «κάτι επικίνδυνο» για τους άλλους; ΨΕΥΔΕΣ

Το κείμενο επίσης κάνει τον ασαφή ισχυρισμό πως «οι εμβολιασμένοι ενδεχομένως να μεταδίδουν ή να εκπέμπουν κάτι που προκαλεί βλάβες στην υγεία όσων βρίσκονται κοντά τους». Δεν διευκρινίζει το τι ακριβώς μπορεί να είναι αυτό, αλλά υποστηρίζει πως έχουν καταγραφεί «πολλές περιπτώσεις» στις οποίες άνθρωποι που δεν είχαν εμβολιαστεί παρουσίασαν αναπάντεχα προβλήματα υγείας, όπως περικαρδίτιδα, ή έρπητα ζωστήρα, αφότου ήρθαν σε επαφή με κάποιον που είχε εμβολιαστεί.

Κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώνεται από την επιστήμη. Παρόμοιοι ισχυρισμοί έχουν καταρριφθεί από το AFP στο παρελθόν.

Μπορεί να προστατευτεί κανείς με βιταμίνες και συμπληρώματα; ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΤΙΚΟ

Η ανάρτηση υποστηρίζει πως είναι προτιμότερο να προστατευτεί κανείς με τρόπους που χαρακτηρίζονται «ασφαλείς» και «μακροχρόνια δοκιμασμένοι», από το να πάρει το ρίσκο με τα εμβόλια. Αναφέρεται στην τήρηση των κανόνων υγιεινής και υγιεινών συνθηκών ζωής, με την προσθήκη συμπληρωμάτων όπως η βιταμίνη C, η βιταμίνη D3, η βιταμίνη Κ3, ο ψευδάργυρος, το μαγνήσιο και η κερσετίνη.

«Μπορώ ακόμη να λαμβάνω προληπτικά και υδροξυχλωροκίνη», κατόπιν ιατρικής συμβουλής, λέει η ανάρτηση. 

Οι ιατρικές αρχές έχουν ξεκαθαρίσει πως δεν μπορεί κανείς ούτε να προστατευτεί, ούτε να γιατρευτεί, από την Covid-19 με συμπληρώματα ή γιατροσόφια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, που έχει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την πανδημία, αναγνωρίζει πως οι βιταμίνες είναι κομβικής σημασίας για ένα ανοσοποιητικό σύστημα που λειτουργεί καλά και πως μπορούν να βοηθήσουν στην ανάρρωση.

Ωστόσο, σε μια ειδική σελίδα στην οποία διαψεύδει διαφόρους μύθους, διευκρινίζει πως ούτε οι βιταμίνες ούτε τα συμπληρώματα μπορούν να αντιμετωπίσουν την Covid-19.

Image

Εικόνα από την ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, λήψη στις 4 Ιουνίου 2021

Λέει επίσης πως η υδροξυχλωροκίνη δεν εμφανίζεται, με βάση τις έρευνες, να προσφέρει οφέλη για την αντιμετώπιση της Covid-19.

Image

Εικόνα από την ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, λήψη στις 4 Ιουνίου 2021

Όσοι δεν έχουν εμβολιαστεί υπόκεινται σε περιορισμούς; ΨΕΥΔΕΣ

Είναι αναληθές ότι όσοι δεν έχουν εμβολιαστεί δεν θα μπορούν να μπουν σε εκκλησίες ή σε δημόσιους χώρους, ή ότι θα πρέπει να κάνουν τεστ για Covid-19 συχνότερα από τους εμβολιασμένους.

Πρόκειται για κάτι ανακριβές: για την ώρα, ακόμα και οι πλήρως εμβολιασμένοι χρειάζεται να κάνουν το υποχρεωτικό εβδομαδιαίο τεστ που ισχύει για τους  εργαζόμενους του δημοσίου ή ιδιωτικού τομέα, αν και με βάση ρεπορτάζ αναμένεται μετά τις 15 Ιουνίου 2021 να μην χρειάζεται να υποβάλλονται σε αυτά.

Τον Δεκέμβριο του 2020, η ελληνική κυβέρνηση σημείωσε (ερώτηση 20) πως ο εμβολιασμός δεν θα είναι υποχρεωτικός.

Κι άλλοι ισχυρισμοί δίχως έρεισμα

Το κείμενο προχωρά και σε άλλους ισχυρισμούς δίχως έρεισμα, αναφέροντας για παράδειγμα ότι οι κυβερνήσεις «υπέγραψαν ότι οι φαρμακοβιομηχανίες δεν θα φέρουν καμιά ευθύνη και δεν θα πληρώνουν καμιά αποζημίωση για τις παρενέργειες των εμβολίων τους», ή ότι ο εμβολιασμός αποτελεί μέρος μιας αντιχριστιανικής συνωμοσίας.

Κανένα στοιχεία δεν παρουσιάζεται για αυτούς τους ισχυρισμούς, πολλοί εκ των οποίων απηχούν τις συνωμοσιολογικές θεωρίες σχετικά με τον κορονοϊό και την αντιμετώπισή του, που εντοπίζονται ανά τον κόσμο.