Αυτό το ζώο είναι μια ράτσα προβάτου, όχι το προϊόν διασταύρωσης προβάτου με άλλα ζώα

Ο ψευδής ισχυρισμός κυκλοφόρησε στο Facebook στα ελληνικά εδώ και εδώ. Το βίντεο έχει προβληθεί περισσότερες από 16.000 φορές και έχει κοινοποιηθεί από περισσότερους από 500 χρήστες μέσα σε λίγες ημέρες. Τα πλάνα του βίντεο δείχνουν πρόβατα σε ένα στάβλο και συνοδεύονται από μια περιγραφή που υποστηρίζει ότι το εικονιζόμενο ζώο είναι «το γουρούνι-πρόβατο ή πρόβατο-γουρούνι» ή ότι πρόκειται για μια γενετικά τροποποιημένη διασταύρωση προβάτων, σκύλων, χοίρων και βοοειδών. Οι αναρτήσεις υποδηλώνουν ότι τα ζώα του βίντεο είναι ένα τεχνητό δημιούργημα που «καταπατά τη φύση» και έχει πραγματοποιηθεί από ανθρώπους που «προσπαθούν να το παίξουν θεοί». 

Το ίδιο βίντεο έχει κυκλοφορήσει σε αρκετές γλώσσες (Αγγλικά, Ινδονησιανά, Γαλλικά) με παρόμοιους ισχυρισμούς.

«Ας αγοράζουμε μόνο ελληνικά προϊόντα, ας είναι και πιο ακριβά. Πιστεύω πως εδώ δεν φτιάχνουν ακόμη τέτοια εκτρωματα» γράφει ένα σχόλιο κάτω από μία εκ των αναρτήσεων. «Τι άρρωστα μυαλά», προσθέτει άλλος σχολιαστής. Σε άλλη ανάρτηση, ωστόσο, ένας χρήστης του Facebook επισημαίνει ότι ο ισχυρισμός είναι ψευδής. «Το Beltex είναι μια ράτσα οικόσιτων προβάτων με βαριά μυϊκή μάζα», τονίζει.

Image

Ανάρτηση με το βίντεο και τον ψευδή ισχυρισμό στο Facebook. Λήψη εικόνας: 31/08/2022

Αναζητώντας το πρωτότυπο του βίντεο που χρησιμοποιήθηκε στις ψευδείς αναρτήσεις, η παλαιότερη εκδοχή που μπορέσαμε να βρούμε ήταν αυτό το βίντεο στο YouTube, το οποίο ανέβηκε στα αραβικά τον Μάιο του 2019 με τον τίτλο «Παράξενο ζώο που ονομάζεται χανζαρούφ». Το «χανζαρούφ» είναι μια σύνθετη λέξη που προκύπτει από τις λέξεις στα αραβικά για το γουρούνι (χανζίρ) και το πρόβατο (χαρούφ). Το βίντεο φέρει ένα κείμενο στα ρωσικά που γράφει «Τι είναι αυτό;». Στο απόσπασμα, ακούμε έναν άνδρα να λέει κάτι στα ρωσικά. Ο ήχος του βίντεο δεν επιτρέπει να καταλάβουμε με ακρίβεια τι λέει ο άνδρας, όμως σύμφωνα με αυτό το factcheck από το Κιργιστάν, ο άνδρας λέει: «Τι είναι αυτό; Μισό κριάρι, μισό γουρούνι ή τι;».

Μια συγκεκριμένη ράτσα προβάτου

Στο βίντεο εμφανίζονται δύο πανό που δίνουν κάποιες πληροφορίες για την προέλευσή του. Το πρώτο πανό γράφει «JEWITT BELTEX», ενώ στο κάτω μέρος βλέπουμε το όνομα του ιδιοκτήτη των εικονιζόμενων ζώων, καθώς και τη διεύθυνση της φάρμας, στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στην περιγραφή της σελίδας της φάρμας στο Facebook διαβάζουμε: «Στόχος μας είναι να παράγουμε πρόβατα Beltex και Blue Texel κορυφαίας ποιότητας για γενεαλογικούς και εμπορικούς κτηνοτρόφους». Στη σελίδα της φάρμας στο Facebook εμφανίζονται παρόμοια πρόβατα με εκείνα του βίντεο που κυκλοφορεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Το δεύτερο πανό φαίνεται να διαφημίζει μια πώληση ζώων στο Καρλάιλ (Ηνωμένο Βασίλειο) που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2017. Η Harrison & Hetherington, ένας δημοπράτης ζώων με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, δημοσίευσε ένα περιοδικό 52 σελίδων για την εν λόγω πώληση θηλυκών, με όνομα «Beltex Crackers». O Jewitt, του οποίου τον στάβλο βλέπουμε στο βίντεο, αναφέρεται ως ένας από τους πωλητές.

Η λέξη «beltex» επαναλαμβάνεται στα πανό του βίντεο. Ψάχνοντας για τη λέξη «beltex» στο Google, διαπιστώσαμε ότι η λέξη αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη ράτσα προβάτων που προέρχεται από το Βέλγιο, απ' όπου και προκύπτει το πρόθεμα «Bel». Το «tex» προέρχεται από τη λέξη Τέξελ, που είναι η κύρια ράτσα από την οποία προέρχεται το Βeltex.

Image

Φωτογραφία με πρόβατα της ράτσας Τέξελ από την ετήσια έκθεση προβάτων του Masham, στη βόρεια Αγγλία, 5 Οκτωβρίου 2019. ( AFP / OLI SCARFF)

Σύμφωνα με την Beltex Sheep Society του Ηνωμένου Βασιλείου, το Beltex «αναπτύχθηκε αρχικά ως Belgian Texel (Βελγικό Τέξελ), με την επιλογή και την αναπαραγωγή των χαρακτηριστικών που συναντώνται στα culards (πρόβατα με διπλούς μυς)». Για την ανάπτυξη της ράτσας, Βέλγοι κτηνοτρόφοι συνεργάστηκαν με τους καθηγητές κτηνιατρικής Roger Hanset και Pascal Leroy. Το Beltex είναι γνωστό για το κρέας του, με τα μυώδη πόδια του να αποτελούν το «σήμα κατατεθέν» της ράτσας.

Σε τηλεφωνική συνομιλία με το AFP στις 2 Σεπτεμβρίου 2022, ο Pascal Leroy, συνταξιούχος πρώην κοσμήτορας της σχολής κτηνιατρικής του Πανεπιστημίου της Λιέγης, επιβεβαίωσε ότι το Beltex είναι μια υπο-ράτσα που προέκυψε μετά από επιλεκτική αναπαραγωγή προβάτων της ράτσας Τέξελ, που πήρε το όνομά της από ένα νησί της Ολλανδίας. «Στο Βέλγιο έχουμε επιλέξει τα πιο μυώδη ζώα: βοοειδή, αιγοπρόβατα και χοίρους - η επιλογή αυτή έδωσε το Belgian Blue, το Beltex και το Belgian Landrace αντίστοιχα», είπε. «Ποτέ δεν χρησιμοποιούμε τεχνητές ορμόνες ή διαδικασίες», τονίζει ο Leroy, διευκρινίζοντας ότι τα μυώδη ζώα έχουν προκύψει φυσικά, αλλά μετά από μια επιβεβλημένη από τον άνθρωπο επιλογή ατόμων του ίδιου είδους.

Ο λόγος για την επιλεκτική εκτροφή των μυωδών ζώων στο Βέλγιο είναι το γεγονός ότι «περισσότεροι μυς σημαίνουν περισσότερο κρέας», προσθέτει ο Leroy. Το Βeltex είναι μια ράτσα που δεν παράγει γάλα και η εκτροφή της αποσκοπεί στην παραγωγή κρέατος. Όπως επισήμανε ο Leroy, το «Βeltex» δεν είναι η αρχική ονομασία της ράτσας. Αρχικά, οι Βέλγοι κτηνοτρόφοι και επιστήμονες χρησιμοποιούσαν το όνομα «Βελγικό Τέξελ». Το όνομα «Βeltex» εισήχθη από Ιρλανδούς επιστήμονες που μελετούσαν τα χαρακτηριστικά της ράτσας.

«Ο ισχυρισμός ότι το Βελγικό Τέξελ είναι προϊόν διασταύρωης διαφορετικών ειδών είναι εντελώς αβάσιμος» διευκρίνισε ο Leroy. «Δεν είναι δυνατή η διασταύρωση ζώων με διαφορετικό αριθμό χρωμοσωμάτων», πρόσθεσε. Τα πρόβατα έχουν 54 χρωμοσώματα, ενώ οι χοίροι έχουν 38. Οι σκύλοι έχουν 78 χρωμοσώματα και οι αγελάδες 60. Με τα μέχρι στιγμής επιστημονικά δεδομένα, η διασταύρωση αυτών των ζώων είναι επομένως αδύνατη, εξήγησε ο Leroy.

Καθίσταται, λοιπόν, σαφές ότι το Beltex δεν είναι υβρίδιο που προέκυψε από τη διασταύρωση προβάτων με άλλα είδη ζώων, όπως είναι οι χοίροι. Αντίθετα, το Βeltex είναι αποτέλεσμα επιλεκτικής αναπαραγωγής προβάτων με σκοπό τη διατήρηση και αναπαραγωγή συγκεκριμένων χαρακτηριστικών, όπως είναι το μυώδες σώμα. 

Ο ψευδής ισχυρισμός έχει κοινοποιηθεί ευρέως ειδικά σε χώρες με μεγάλο πληθυσμό μουσουλμάνων, όπως η Ινδονησία. Αυτό πιθανώς οφείλεται στους διατροφικούς περιορισμούς του Ισλάμ, καθώς το αρνίσιο κρέας είναι «χαλάλ» (επιτρεπτό), ενώ το χοιρινό κρέας θεωρείται «χαράμ» (μη επιτρεπτό). Η ανάμειξη των δύο ζώων θα δημιουργούσε επομένως ερωτήματα σχετικά με την κατανάλωση του κρέατος του. Το Συμβούλιο Ουλεμά της Ινδονησίας (MUI), το κύριο σώμα θρησκευτικών λειτουργών της χώρας, δημοσίευσε ένα άρθρο που καταρρίπτει τον ισχυρισμό τον Ιούνιο του 2020. 

Άλλες οργανώσεις ψηφιακής επαλήθευσης, όπως το Fatabyyano στην Ιορδανία και το Factcheck στο Κιργιστάν, έχουν επίσης διαψεύσει τον ισχυρισμό.

Το AFP έχει καταρρίψει παρόμοιους ισχυρισμούς στο παρελθόν, όπως εδώ.