Αυτή δεν είναι μια πρόσφατη φωτιά σε εκκλησία στην Ουκρανία - Συνέβη στη Ρωσία το 2013

«Δεν υπάρχουν λόγια, άλλη μια ορθόδοξη εκκλησία αυτή την φορά στο Novopoltavka του Νικολάγιεφ, καίγεται από τους επιδρομείς του Βαρθολομαΐου στην Ουκρανία», αναφέρει το κείμενο σε ανάρτηση στο Facebook που κοινοποιεί το βίντεο της φλεγόμενης εκκλησίας, με ημερομηνία δημοσίευσης την 5η Απριλίου. Ο Βαρθολομαίος είναι ο επικεφαλής του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Ο ψευδής ισχυρισμός έχει επίσης κυκλοφορήσει σε πολλές άλλες γλώσσες, όπως τα αγγλικά, τα γαλλικά και τα πολωνικά. Όλες οι αναρτήσεις εμφανίστηκαν στις αρχές Απριλίου 2023, λίγες ημέρες πριν από τους εορτασμούς του Καθολικού (9 Απριλίου) και του Ορθόδοξου Πάσχα (16 Απριλίου).

Το ίδιο βίντεο έχει επίσης αναπαραχθεί σε άρθρα ιστολογίων (εδώ, εδώ, εδώ, εδώ) με ισχυρισμούς ότι οι λειτουργίες του Ορθόδοξου Πάσχα απαγορεύτηκαν στο Κίεβο και θα πραγματοποιούνταν αντ΄αυτού διαδικτυακά. Αυτό είναι επίσης παραπλανητικό. Η λειτουργίες του Πάσχα τελέστηκαν κανονικά, αν και τηρήθηκε απαγόρευση κυκλοφορίας στην ουκρανική πρωτεύουσα από τα μεσάνυχτα ως τις 5 π.μ.

«Η Ορθοδοξία «σταυρώνεται» στην Ουκρανία. Ορθόδοξοι ναοί κατεδαφίζονται. Εκκλησίες καίγονται», αναφέρει άλλη ανάρτηση, η οποία υποστηρίζει ότι μοναχοί εκδιώχθηκαν από μοναστήρια, ιερείς ξυλοκοπήθηκαν από συμμορίες «ναζί» και πιστοί συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν. «Η Ορθοδοξία βρίσκεται υπό διωγμό από το καθεστώς Ζελένσκι στην Ουκρανία», αναφέρει η ανάρτηση, η οποία κοινοποιεί ένα στιγμιότυπο από το βίντεο της φλεγόμενης εκκλησίας. Όμοιες αναρτήσεις έχουν κυκλοφορήσει ευρέως, για παράδειγμα εδώ και εδώ. Η διατύπωση αντικατοπτρίζει ένα δελτίο Τύπου της Συμμαχίας Ανατροπής, ενός συνασπισμού μικρών κομμάτων που θα συμμετάσχει στις επερχόμενες ελληνικές εκλογές στις 21 Μαΐου.

Ωστόσο, το βίντεο -και τα στιγμιότυπα που προέρχονται από αυτό- δεν είναι πρόσφατο και δεν δείχνει καν μια εκκλησία στην Ουκρανία. Το αρχικό βίντεο (αρχειοθετήθηκε εδώ) χρονολογείται από το 2013 και η εκκλησία βρίσκεται στη Ρωσία, κοντά στα σύνορα με το Καζακστάν. Επιπλέον, οι υπό εξέταση αναρτήσεις αγνοούν σημαντικό πλαίσιο σχετικά με την κατάσταση του Ορθόδοξου Χριστιανισμού στην Ουκρανία.

Image

Παράδειγμα ανάρτησης στο Facebook με το βίντεο και τον ψευδή ισχυρισμό. Λήψη εικόνας: 27/04/2023

Image

Παράδειγμα ανάρτησης στο Facebook με το κείμενο του δελτίο Τύπου που ισχυρίζεται ότι η Ορθοδοξία βρίσκεται υπό διωγμό στην Ουκρανία. Λήψη εικόνας: 27/04/2023

 

Βίντεο από μια φλεγόμενη εκκλησία στη Ρωσία το 2013

Το βίντεο που ισχυρίζονται οι χρήστες ότι δείχνει μια εκκλησία στη Νοβοπολτάβκα, στην περιφέρεια Μικολάιβ της Ουκρανίας, είναι στην πραγματικότητα πολύ παλαιότερο και γυρίστηκε στη Ρωσία. Μια αναζήτηση στους Χάρτες Google για εκκλησίες στη Νοβοπολτάβκα βρήκε μόνο μία εκκλησία στο μικρό χωριό της περιφέρειας του Μικολάιβ. Αυτή δεν θυμίζει σε τίποτα την εκκλησία του βίντεο, όπως φαίνεται παρακάτω:

Image

Η εκκλησία της Νοβοπολτάβκα, όπως φαίνεται στους Χάρτες Google. Λήψη φωτογραφίας: Αύγουστος 2021. Λήψη εικόνας: 27/04/2023

Image

Στιγμιότυπο από το βίντεο, όπως κοινοποιήθηκε στο Facebook. Λήψη εικόνας: 17/04/2023

 

Αφού διαπιστώσαμε ότι η εκκλησία δεν βρίσκεται στη Νοβοπολτάβκα, αναζητήσαμε το αρχικό βίντεο μέσω αντίστροφης αναζήτησης εικόνων στο Yandex, χρησιμοποιώντας στιγμιότυπα οθόνης από το βίντεο. Αυτό μας οδήγησε σε μια συζήτηση στο Twitter, στο οποίο ένας λογαριασμός κοινοποιεί ένα στιγμιότυπο οθόνης από ένα βίντεο στο YouTube με τον τίτλο «φλεγόμενη εκκλησία στην Ιλίνκα 4» (στα ρωσικά). Πρόκειται για το ίδιο βίντεο με αυτό που βλέπουμε στις ψευδείς αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όπως φαίνεται στο στιγμιότυπο, το βίντεο ανέβηκε πριν από 10 χρόνια.

Αναζητήσαμε το βίντεο στο YouTube χρησιμοποιώντας τον τίτλο «φλεγόμενη εκκλησία στην Ιλίνκα 4» στα ρωσικά. Το βίντεο ανέβηκε στη δημοφιλή πλατφόρμα κοινής χρήσης βίντεο στις 23 Ιανουαρίου 2013 από έναν λογαριασμό με το όνομα Ελένα Κουργκάνοβα γραμμένο στο κυριλλικό αλφάβητο.

Ο ίδιος λογαριασμός στο YouTube έχει δημοσιεύσει εννέα (9) βίντεο της φλεγόμενης εκκλησίας στις 23 και 24 Ιανουαρίου 2013. Το τελευταίο δείχνει τις συνέπειες της πυρκαγιάς, αφού η εκκλησία έχει καεί ολοσχερώς.

Στη συνέχεια, αναζητήσαμε μέρη που ονομάζονται Ιλίνκα στους Χάρτες Google και βρήκαμε πολλά διαφορετικά μέρη στη Ρωσία. Ανάμεσά τους, ένα χωριό στην περιοχή Βολοντάρσκι της περιφέρειας Αστραχάν στη Ρωσία, κοντά στα σύνορα με το Καζακστάν.

Αναζητώντας εκκλησίες που μοιάζουν με αυτή που φαινόταν να καίγεται στα βίντεο της Ελένα Κουργκάνοβα στο YouTube, βρήκαμε την Εκκλησία της Μητέρας του Θεού του Καζάν. Πρόσφατες εικόνες δείχνουν ότι η εκκλησία μοιάζει με αυτήν στο βίντεο, όπως φαίνεται στη σύγκριση των εικόνων παρακάτω:

Image

Στιγμιότυπο οθόνης από ένα από τα βίντεο που δείχνουν τη φλεγόμενη εκκλησία στη Ρωσία το 2013. Οι πράσινοι κύκλοι προστέθηκαν από το AFP. Λήψη εικόνας: 27/04/2023

Image

Εικόνα από την Εκκλησία της Μητέρας του Θεού του Καζάν στην Ιλίνκα, στην περιοχή Αστραχάν της Ρωσίας, όπως εμφανίζεται στους Χάρτες Google. Φωτογραφία από τον Μάρτιο του 2015. Οι πράσινοι κύκλοι προστέθηκαν από το AFP. Λήψη εικόνας: 27/04/2023

 

Οι παραπάνω εικόνες, ωστόσο, παρουσιάζουν κάποιες διαφορές, οι οποίες θα μπορούσαν να εξηγηθούν από το γεγονός ότι η εκκλησία χρειάστηκε να ξαναχτιστεί μετά την πυρκαγιά. Οι Χάρτες Google δεν παρέχουν φωτογραφίες της εκκλησίας πριν από τον Ιανουάριο του 2013, όταν εκδηλώθηκε η πυρκαγιά.

Σε μια αναζήτηση στο Google για αναφορές σχετικά με τη φωτιά, χρησιμοποιήσαμε τις λέξεις που χρησιμοποιούνται στον τίτλο των βίντεο του YouTube στα ρωσικά και βρήκαμε μια σειρά από αναφορές που δημοσιεύτηκαν στις 22 και 23 Ιανουαρίου 2013: εδώ, εδώ, εδώ και εδώ. Όλες οι αναφορές συμφώνουν ότι η φωτιά εκδηλώθηκε το βράδυ της 22ης Ιανουαρίου. Σύμφωνα με αυτό το δημοσίευμα, ο δήμαρχος του Βολοντάρσκι, Μπατίρσιν Μίντιεφ, είπε ότι η φωτιά πιθανότατα οφειλόταν σε ηλεκτρικό πρόβλημα ή σε αναμμένο κερί.

Ένα από τα δημοσιεύματα περιελάμβανε μια εικόνα της εκκλησίας πριν από την πυρκαγιά. Παρά ορισμένες διαφορές, όπως η διακόσμηση γύρω από το καμπαναριό στο βίντεο του YouTube, είναι σαφές ότι πρόκειται για την ίδια εκκλησία, όπως φαίνεται στην ακόλουθη σύγκριση εικόνας μεταξύ ενός στιγμιότυπου από ένα από τα βίντεο του YouTube και της εικόνας που βρέθηκε στο δημοσίευμα:

Image

Στιγμιότυπο οθόνης από ένα βίντεο του YouTube από τη φωτιά στην εκκλησία. Οι κόκκινοι κύκλοι προστέθηκαν από το AFP. Λήψη εικόνας: 27/04/2023

Image

Η εικόνα που κοινοποιήθηκε σε ένα δημοσίευμα για τη φωτιά στην εκκλησία. Οι κόκκινοι κύκλοι προστέθηκαν από το AFP. Λήψη εικόνας: 27/04/2023

 

Αρκετοί οργανισμοί ελέγχου πληροφοριών έχουν καταρρίψει τον ψευδή ισχυρισμό, όπως τα Ellinika Hoaxes, το France 24 και το Associated Press.

Δεν απαγορεύτηκαν οι λειτουργίες του Πάσχα

Ορισμένες αναρτήσεις σε ιστολόγια που κοινοποίησαν το βίντεο υποστήριξαν επίσης ότι η ουκρανική κυβέρνηση απαγόρευσε τις λειτουργίες του Ορθόδοξου Πάσχα στο Κίεβο και ότι αυτές θα πραγματοποιούνταν μόνο διαδικτυακά. Ωστόσο, αυτό δεν είναι αλήθεια. Το Ορθόδοξο Πάσχα γιορτάστηκε στο Κίεβο και σε άλλες πόλεις της Ουκρανίας.

Υπήρχαν, ωστόσο, περιορισμοί σχετικά με τις ώρες της λειτουργίας, καθώς η απαγόρευση κυκλοφορίας που ίσχυε στο Κίεβο -- από τα μεσάνυχτα έως τις 5:00 π.μ. -- δεν άρθηκε για το πρωί της Κυριακής 16 Απριλίου. Οι λειτουργίες σε εκείνο το διάστημα πραγματοποιήθηκαν διαδικτυακά. Ωστόσο, όσοι ήθελαν να περάσουν τη νύχτα στην εκκλησία είχαν το δικαίωμα να το κάνουν, εφόσον τηρούσαν την απαγόρευση κυκλοφορίας, σύμφωνα με ένα μήνυμα της KMVA (Στρατιωτική Διοίκηση της Πόλης του Κιέβου) στο Telegram που εστάλη στις 13 Απριλίου.

Οι αναρτήσεις των ιστολογίων αναφέρουν ως πηγή το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων TASS. Ωστόσο, η αναφορά του πρακτορείου προσδιόριζε ότι μόνο οι υπηρεσίες από τα μεσάνυχτα έως τις 5 π.μ. θα πραγματοποιούνταν διαδικτυακά.

«Εορτασμός των εορτών του Πάσχα υπό στρατιωτικό νόμο: οι λειτουργίες στις εκκλησίες θα γίνονται διαδικτυακά, η απαγόρευση κυκλοφορίας θα διαρκέσει από τις 00:00 έως τις 05:00», έγραψε η διοίκηση του Κιέβου στο κανάλι της στο Telegram στις 11 Απριλίου.

Image

Το μήνυμα της διοίκησης του Κιέβου στο Telegram, όπως εστάλη στις 11 Απριλίου 2023. Λήψη εικόνας: 28/04/2023

Το AFP κάλυψε δημοσιογραφικά τους εορτασμούς του Πάσχα στο Κίεβο και άλλες περιοχές της Ουκρανίας.

Image

Πιστοί προσεύχονται κατά τη διάρκεια λειτουργίας του Ορθόδοξου Πάσχα στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Βλαδίμηρου στο Κίεβο, στις 16 Απριλίου 2023, εν μέσω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία ( AFP / DIMITAR DILKOFF)

Ο ουκρανικός οργανισμός ελέγχου πληροφοριών StopFake έχει διαψεύσει τον εν λόγω ισχυρισμό εδώ.

Δεν γίνονται διώξεις κατά του Ορθόδοξου Χριστιανισμού στο σύνολό του

Ορισμένες αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κοινοποιούν ένα στιγμιότυπο του βίντεο και υποδηλώνουν ότι δείχνει μια εκκλησία να καίγεται από Ουκρανούς. Οι αναρτήσεις ισχυρίζονται επίσης ότι ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός διώκεται στην Ουκρανία. Οι ισχυρισμοί αυτοί στερούνται σημαντικού πλαισίου, ενώ αναφέρονται και σε ανεπιβεβαίωτα γεγονότα.

Η πλειοψηφία του πληθυσμού της Ουκρανίας είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Σύμφωνα με μελέτη που διεξήχθη το 2015, το 74% των Ουκρανών αυτοπροσδιορίζονται ως Ορθόδοξοι. Οι δύο κύριες Ορθόδοξες εκκλησίες στην Ουκρανία είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία (OCU) και η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (UOC).

Η OCU ιδρύθηκε με την υποστήριξη της ουκρανικής κυβέρνησης και του τότε προέδρου Ποροσένκο το 2018. Απέκτησε την αυτοκεφαλία της από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως τον Ιανουάριο του 2019.

Από την άλλη πλευρά, η UOC ήταν μέρος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας μέχρι τον Μάιο του 2022, όταν κήρυξε την ανεξαρτησία της - χωρίς ωστόσο να χρησιμοποιεί τη λέξη «αυτοκεφαλία». «Η UOC βρίσκεται σήμερα σε ένα ασαφές κανονικό καθεστώς», δήλωσε ο Τόμας Μπρέμερ, Καθηγητής Εκκλησιαστικής Ιστορίας και Μελέτης Ανατολικών Εκκλησιών στο Πανεπιστήμιο του Μούνστερ στη Γερμανία, μιλώντας στο AFP στις 26 Απριλίου μέσω μέιλ.

Τον Δεκέμβριο του 2022, η Ουκρανία απαγόρευσε τις θρησκευτικές οργανώσεις που συνδέονται με τη Ρωσία. «Οι ουκρανικές Αρχές άλλαξαν την πολιτική τους έναντι της UOC στα τέλη του καλοκαιριού προς το φθινόπωρο του 2022 και άρχισαν να την κυνηγούν (έρευνες από τις Μυστικές Υπηρεσίες, ακύρωση συμβολαίων μίσθωσης για κτίρια εκκλησιών, υποστήριξη για μεταφορές ενοριών στην OCU). Οι Αρχές ισχυρίζονται ότι η διάσπαση από τη Ρωσική Εκκλησία δεν ήταν πειστική και ότι η UOC εξακολουθεί να κυβερνάται από τη Μόσχα· η UOC το αρνείται αυτό», σχολίασε ο Μπρέμερ.

Επικεφαλής του Πατριαρχείου Μόσχας είναι ο Κύριλλος, στενός σύμμαχος του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος έχει υποστηρίξει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όπως αναφέρεται εδώ από το AFP.

Ο Μπρέμερ συνέχισε: «Είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχουν κρατικές ενέργειες κατά της UOC. Αλλά όταν μιλάμε για δίωξη, σκεφτόμαστε την πλήρη απαγόρευση, άσχετες συλλήψεις, αυθαίρετα μέτρα κ.λπ. Όλα αυτά δεν γίνονται». Ο Μπρέμερ είπε επίσης ότι η UOC αντιμετωπίζει μεγάλη πίεση, ειδικά από ορισμένες τοπικές αρχές.

Όπως εξήγησε ο Μπρέμερ, «δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για δίωξη του 'Ορθόδοξου Χριστιανισμού' στην Ουκρανία», καθώς η OCU ανήκει επίσης στον Ορθόδοξο Χριστιανισμό και δεν διώκεται με κανέναν τρόπο από το ουκρανικό κράτος. Ωστόσο, «στις ουκρανικές περιοχές που καταλαμβάνονται από τις ρωσικές δυνάμεις, συμβαίνει το αντίθετο -- εκεί η OCU διώκεται, όπως και κάθε άλλη θρησκευτική κοινότητα εκτός από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία», είπε ο Μπρέμερ.

Σχετικά με τους ισχυρισμούς για κακομεταχείριση ιερέων από «ναζιστικές συμμορίες» και πιστούς που συλλαμβάνονται, ο Μπρέμερ είπε: «Δεν έχω ακούσει ποτέ καμία περίπτωση ταπείνωσης ιερέων όπως το ξύρισμα ή ο ξυλοδαρμός». Ωστόσο, οι ουκρανικές Μυστικές Υπηρεσίες έχουν συλλάβει ιερείς της UOC, με βάση την υποτιθέμενη υποστήριξή τους στη ρωσική εισβολή. Ένα πρόσφατο παράδειγμα υπάρχει στον επίσημο λογαριασμό της Ουκρανικής Μυστικής Υπηρεσίας στο Facebook εδώ.

Επιπλέον, ορισμένα θρησκευτικά κτίρια έχουν κατεδαφιστεί από τις περιφερειακές αρχές, όπως εδώ στο Λβιβ, ενώ η ουκρανική κυβέρνηση διέταξε την έξωση μοναχών που συνδέονται με την UOC από το μοναστήρι της Λαύρας των Σπηλαίων στο Κίεβο, τον Μάρτιο του 2023.

Image

Πιστοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας (UOC), που κατηγορούνται ότι διατηρούν δεσμούς με τη Μόσχα, προσεύχονται και κρατούν εικόνες έξω από το ιστορικό μοναστήρι της Λαύρας των Σπηλαίων, στις 30 Μαρτίου 2023. ( AFP / SERGEI CHUZAVKOV)

Έχουν υπάρξει επίσης ορισμένες περιπτώσεις εκκλησιών που έχουν καεί - για παράδειγμα αυτή η εκκλησία της UOC στο Μιλίγιεβε της περιφέρειας Τσερνίβτσι στη δυτική Ουκρανία, η οποία πυρπολήθηκε στις 23 Απριλίου. Η φωτιά φέρεται να οφείλεται σε εμπρησμό και οι Αρχές συνέλαβαν τον φερόμενο ως δράστη, σύμφωνα με αυτή την αναφορά στην επίσημη ιστοσελίδα της UOC.

Επιπλέον, αρκετές ορθόδοξες εκκλησίες έχουν υποστεί ζημιές ή έχουν καταστραφεί εξαιτίας των ρωσικών επιθέσεων στην Ουκρανία κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Αρκετά ΜΜΕ και ινστιτούτα έχουν δημοσιεύσει εκτενείς αναφορές και αναλύσεις για τον «ιερό πόλεμο» μεταξύ των δύο κύριων Ορθόδοξων εκκλησιών της Ουκρανίας. Μπορείτε να βρείτε μερικά παραδείγματα εδώ, εδώ, εδώ και εδώ.