Κατασκευασμένη εικόνα κοινοποιείται ψευδώς ως αρχαίο ελληνικό ψηφιδωτό που ανακαλύφθηκε στη σύγχρονη Τουρκία
- Δημοσιεύθηκε στις 8 Μαΐου 2025 στις 13:10
- 6 λεπτά ανάγνωσης
- Του/Της: Magdalini GKOGKOU, AFP Greece
Πνευματικά δικαιώματα © AFP 2017-2025. Οποιαδήποτε εμπορική χρήση αυτού του περιεχομένου απαιτεί συνδρομή. Κάντε κλικ εδώ για να μάθετε περισσότερα.
«Βαθιά μέσα στα ιστορικά ερείπια , μιας αρχαίας ελληνικής πόλης φωλιασμένη στην σημερινή Τουρκία, αρχαιολόγοι ξέθαψαν έναν αξιοσημείωτο θησαυρό με μαγευτικά ψηφιδωτά που είναι άνω των 2.200 ετών», γράφει αυτή η ανάρτηση στο Facebook από τις 22 Απριλίου 2025, η οποία έχει κοινοποιηθεί από τότε περισσότερες από 630 φορές.
Η ανάρτηση περιλαμβάνει μια εναέρια φωτογραφία με ψηφιδωτά δάπεδα, περιτριγυρισμένα από αρχαία ερείπια τοίχων, με φόντο δέντρα, απεικονίζοντας σκηνές που φαίνεται να είναι μυθολογικές.
Η ίδια φωτογραφία με τον ισχυρισμό κοινοποιήθηκε και από άλλους χρήστες στο Facebook (εδώ, εδώ και εδώ).
Κάτω από τις αναρτήσεις, πολλοί χρήστες μοιράζονται εθνικιστικά και πατριωτικά συναισθήματα, υποστηρίζοντας ότι ο «Ελληνισμός» είναι «παντού» και ότι «όποια πέτρα κι αν σηκώσεις, από κάτω θα βρεις την Ελλάδα!!!».
Η παραπληροφόρηση που εξυμνεί τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το AFP έχει καταρρίψει πολλούς τέτοιους παραπλανητικούς ισχυρισμούς στο παρελθόν.
Η viral εικόνα δεν δείχνει μια πραγματική ανακάλυψη αρχαίων ελληνικών ψηφιδωτών. Ειδικοί με τους οποίους επικοινώνησε το AFP συμφώνησαν ότι πολλά στοιχεία της εικόνας αποδεικνύουν ότι αυτή δεν μπορεί να είναι αυθεντική, συμπεριλαμβανομένων των χρωμάτων και των μοτίβων του ψηφιδωτού, τα οποία δεν συνάδουν με εκείνα που είναι χαρακτηριστικά του 2ου ή 3ου αιώνα π.Χ.
Οι ειδικοί λένε ότι τα ψηφιδωτά δεν μπορεί να είναι αληθινά
Κάνοντας μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας εντοπίσαμε την εικόνα σε μια αγγλόφωνη ανάρτηση στο Facebook με παρόμοιο παραπλανητικό ισχυρισμό. Ένα σύμβολο πνευματικών δικαιωμάτων με το όνομα «Ceausu Cristian» εμφανίζεται στην κάτω αριστερή γωνία της εικόνας.
Μια αναζήτηση στο Facebook για αυτό το όνομα χρήστη οδήγησε σε επιπλέον αναρτήσεις με ιστορικές ή αρχαιολογικές εικόνες, όλες με την ίδια αναφορά (παραδείγματα εδώ, εδώ και εδώ).
Το AFP βρήκε έναν λογαριασμό στο Facebook με το ίδιο όνομα χρήστη, με μια αρχειοθετημένη έκδοσή του από το 2020, ο οποίος περιγράφει τον εαυτό του ως «ψηφιακό δημιουργό» και ο οποίος είναι επίσης διαχειριστής μιας ομάδας στο Facebook με επίκεντρο την ιστορία, η οποία ονομάζεται «Τέχνη, Ιστορία και Αρχαιολογία από όλο τον κόσμο». Το AFP του έστειλε ένα μήνυμα μέσω Facebook στις 29 Απριλίου 2025, για να τον ρωτήσει σχετικά με την προέλευση της εικόνας, αλλά δεν έλαβε απάντηση μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης.
Το AFP ήρθε σε επαφή με διάφορους ειδικούς για να διαπιστώσει αν τα ψηφιδωτά που φαίνονται στη φωτογραφία είναι αυθεντικά.
«Όπως θα μπορούσε να σας πει κάθε αρχαιολόγος, αυτό το ψηφιδωτό δεν μπορεί να είναι αυθεντικό», δήλωσε στο AFP μέσω μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στις 5 Μαΐου 2025 η Κάθριν Αμπαντί-Ρεϊνάλ, ομότιμη καθηγήτρια ελληνικής αρχαιολογίας στο γαλλικό ερευνητικό κέντρο HiSoMA. Η ίδια εξήγησε ότι υπάρχουν αρκετές πτυχές στην εικόνα που αφορούν την εικονογραφία, τα χρώματα και τη συνολική οργάνωση των σχεδίων, οι οποίες δεν συνάδουν με γνωστά ψηφιδωτά του 3ου ή του 2ου αιώνα π.Χ., και «γενικότερα με γνωστά αρχαία ψηφιδωτά».
«Η γενική διάταξη σε τετράγωνα πλαίσια δεν είναι δυνατή για αυτή την περίοδο. Αυτό το είδος διάταξης εμφανίζεται πολύ αργότερα. Χρησιμοποιείται στην ύστερη ρωμαϊκή περίοδο», δήλωσε η ίδια. Κατά τον 2ο και 3ο αιώνα π.Χ., «τα ψηφιδωτά παρουσιάζουν μεγάλες και λεπτομερείς σκηνές φτιαγμένες είτε από βότσαλα (με πολύ περιορισμένο αριθμό χρωμάτων), είτε, στο τέλος της περιόδου, από πολύ μικρά θραύσματα λίθων (opus vermiculatum) που παρουσιάζουν πολλές αποχρώσεις. Έτσι, τα χρώματα, με τις μεγάλες επίπεδες αποχρώσεις τους, δεν είναι αληθοφανή», πρόσθεσε.
Δήλωσε στο AFP ότι τα μόνα ορατά μοτίβα στο κέντρο του ψηφιδωτού είναι πολύ «περίεργα» και μοιάζουν με αυτό που η ίδια αποκάλεσε «κεφάλι αρκούδας». Τέτοια μοτίβα είναι «απολύτως άγνωστα σε οποιοδήποτε αρχαίο ψηφιδωτό», πρόσθεσε. «Το περίγραμμα, διακοσμημένο με ένα είδος ζωφόρου από κορώνες είναι επίσης αρκετά παράξενο και δεν έχει καμία σχέση με τα συνήθη πολύ πλούσια και ανεπτυγμένα φυτικά ή γεωμετρικά περιγράμματα που είναι γνωστά σε ελληνιστικά ή ρωμαϊκά ψηφιδωτά».
Τόνισε επίσης ότι μεταξύ του κέντρου του ψηφιδωτού και του περιγράμματος, υπάρχει μια περιοχή που καλύπτεται εμφανώς με λευκές μεγάλες ορθογώνιες πλάκες, «μια τεχνική ιδιαιτερότητα που φαίνεται μοναδική».
Παρομοίως, η Τούνα Σάρε Άχτουρκ, καθηγήτρια Κλασικής Τέχνης και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, συμφώνησε ότι «μια γρήγορη ματιά στη συνημμένη εικόνα καθιστά σαφές ότι πρόκειται για ψεύτικη φωτογραφία». Δήλωσε εν συντομία ότι «ούτε η κλίμακα ούτε τα μοτίβα και τα χρώματα συνάδουν με αυτό που θα περιμέναμε από ψηφιδωτά του 2ου ή του 3ου αιώνα π.Χ».
Μια άλλη ειδικός, η Τζούντιθ Μ. Μπάρινγκερ, καθηγήτρια ελληνικής τέχνης και αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, δήλωσε στο AFP μέσω μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στις 6 Μαΐου 2025 ότι «αυτό σίγουρα δεν μου φαίνεται αυθεντικό». «Τα περιγράμματα, τα κύρια μοτίβα, η μορφή και η τοποθέτησή τους, όλα δεν ανταποκρίνονται σε αυτό που θα περίμενε κανείς αυτή την εποχή».
Η παραπλανητική αγγλική ανάρτηση στο Facebook ισχυρίζεται ότι τα αρχαία ελληνικά ψηφιδωτά που απεικονίζονται στη φωτογραφία ανακαλύφθηκαν «βαθιά μέσα στα αναβαθμισμένα ερείπια του Ζεύγματος», μιας αρχαίας πόλης στην ανατολική Τουρκία, γνωστής για την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και την αρχαιολογική της σημασία. Το Μουσείο Ψηφιδωτών Ζεύγματος διαθέτει μια μεγάλη συλλογή από ρωμαϊκά ψηφιδωτά και ψηφιδωτά της ύστερης αρχαιότητας και άλλα αντικείμενα.
Η Μπάρινγκερ εξήγησε ότι είναι απίθανο τα ψηφιδωτά αυτά να ανακαλύφθηκαν στη Ζεύγμα. Έστειλε στο AFP παραδείγματα ψηφιδωτών από το Μουσείο Ψηφιδωτών Ζεύγματος, τονίζοντας ότι «τα ψηφιδωτά αυτά είναι σε μεγάλο βαθμό εικονιστικά, προσεκτικά δομημένες συνθέσεις με σαφή όρια και χωρίς μορφές που μοιάζουν με κηλίδες».
Πρόσθεσε ότι τα χρώματα στην εικόνα που κοινοποιήθηκε είναι «ασύμβατα με εκείνα του Ζεύγματος» και ότι τα «απλοϊκά περιγράμματα φτιαγμένα από μπλοκ, δεν έχουν καμία ομοιότητα με εκείνα των αυθεντικών ψηφιδωτών».
Οπτικές ασυνέπειες στην εικόνα
Μια πιο προσεκτική ματιά στην εικόνα αποκαλύπτει ότι υπάρχουν οπτικές ασυνέπειες που υποδηλώνουν ότι είναι πολύ πιθανό να είναι είτε κατασκευασμένη είτε δημιουργημένη με τεχνητή νοημοσύνη. Για παράδειγμα, αρκετοί άνθρωποι που απεικονίζονται έχουν περίεργο σχήμα σκιών και το άτομο κάτω δεξιά έχει ένα ασυνήθιστα μακρύ πόδι.
Αυτές οι ασυνέπειες επισημαίνονται στο παρακάτω στιγμιότυπο οθόνης.
Το AFP έχει ήδη διαψεύσει αρκετές εικόνες που έχουν δημιουργηθεί με τεχνητή νοημοσύνη, εδώ στα ελληνικά και εδώ στα αγγλικά.
Υπάρχει περιεχόμενο που θα θέλατε να ελέγξει το AFP;
Επικοινωνήστε μαζί μας