Η Σουηδία δεν εγκαταλείπει τις ψηφιακές πληρωμές, απλώς συνιστά στους πολίτες να έχουν μετρητά για έκτακτη ανάγκη

Οι ψηφιακές πληρωμές σημειώνουν σταθερά αυξητική πορεία σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αρκετές εθνικές κυβερνήσεις –συμπεριλαμβανομένων των σκανδιναβικών χωρών– έχουν προτρέψει πρόσφατα τους πολίτες να διατηρούν μετρητά για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως φυσικές καταστροφές, κυβερνοεπιθέσεις ή στρατιωτικές απειλές, κατά τις οποίες τα ψηφιακά συστήματα πληρωμών ενδέχεται να τεθούν εκτός λειτουργίας. Οι ανησυχίες για την ασφάλεια έχουν ενταθεί ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Σε αυτό το πλαίσιο, από τον Μάρτιο του 2025 κυκλοφορεί στην Ελλάδα ένας παραπλανητικός ισχυρισμός που υποστηρίζει ότι η Σουηδία σκοπεύει να εγκαταλείψει τις ηλεκτρονικές μεταφορές και να χρησιμοποιεί αποκλειστικά μετρητά για τις πληρωμές.

«Η Σουηδία απορρίπτει το ψηφιακό χρήμα και εξετάζει την ολική επιστροφή στα μετρητά!» είναι ο τίτλος ενός άρθρου που δημοσιεύτηκε στις 17 Μαρτίου 2025 από τον ελληνικό ιστότοπο Pronews.gr, ο οποίος στο παρελθόν έχει διασπείρει ψευδείς ισχυρισμούς που έχουν καταρριφθεί από το AFP. 

Ένα στιγμιότυπο του άρθρου, με τον τίτλο και τον υπότιτλο, αναρτήθηκε στο Facebook στις 10 Μαΐου και κοινοποιήθηκε έκτοτε περισσότερες από 2.800 φορές.

Τον ίδιο ισχυρισμό δημοσίευσαν και άλλοι χρήστες στο Facebook (εδώ και εδώ) και ένας ελληνικός ιστότοπος (εδώ).

Ωστόσο, το ελληνικό άρθρο παρερμηνεύει ένα δημοσίευμα βρετανικής εφημερίδας, το οποίο δεν διατυπώνει κανέναν τέτοιο ισχυρισμό. Η σουηδική κυβέρνηση δεν έχει προβεί σε καμία ανακοίνωση σχετικά με σχέδια επιστροφής σε μια κοινωνία που θα βασίζεται πλήρως στα μετρητά. Ωστόσο, οι αρχές εκεί έχουν στείλει ένα φυλλάδιο που ενθαρρύνει τους πολίτες να διατηρούν κάποια μετρητά στο χέρι ως μέτρο ετοιμότητας σε περίπτωση κρίσης ή πολέμου.

Image

Στιγμιότυπο της παραπλανητικής ανάρτησης στο Facebook. Λήψη εικόνας: 16/5/2025

Παρερμηνεία βρετανικού άρθρου

Το AFP διαπίστωσε ότι το ελληνικό άρθρο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ένα αγγλόφωνο άρθρο που δημοσιεύθηκε από την κυριακάτικη εφημερίδα The Observer του Guardian στις 16 Μαρτίου 2025. Το ελληνικό άρθρο αναφέρει τον Guardian ως πηγή του στην πρώτη παράγραφο και περιέχει αρκετά αποσπάσματα που αποτελούν λέξη προς λέξη μεταφράσεις από το αγγλικό άρθρο.

Αλλά πουθενά το αγγλικό άρθρο δεν ισχυρίζεται ότι η Σουηδία σχεδιάζει να σταματήσει τη χρήση ψηφιακού χρήματος. Αναφέρει απλώς ότι η Σουηδία «υπαναχωρεί από τα σχέδια για μια κοινωνία χωρίς μετρητά», με τις αρχές να ενθαρρύνουν τώρα τους πολίτες να «κρατούν και να χρησιμοποιούν μετρητά στο όνομα της πολιτικής άμυνας».

Οι σκανδιναβικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Σουηδίας, είναι από τις πιο προετοιμασμένες στην Ευρώπη για ένα μέλλον χωρίς μετρητά, σύμφωνα με ανάλυση που αναφέρεται σε ρεπορτάζ σε αυτό το άρθρο του Euronews από το 2024.

Η Έκθεση Πληρωμών 2025, που δημοσιεύθηκε από την Κεντρική Τράπεζα της Σουηδίας, τη Riksbank, στις 10 Μαρτίου 2025, διαπίστωσε ότι οι συναλλαγές με κάρτα παραμένουν η πιο συνηθισμένη μέθοδος πληρωμής στη χώρα, ενώ όλο και περισσότεροι πολίτες χρησιμοποιούν επίσης πληρωμές μέσω κινητού τηλεφώνου. Η έκθεση σημειώνει ότι η χρήση μετρητών συνεχίζει να μειώνεται, με μόνο περίπου μία στις δέκα αγορές να πραγματοποιείται με μετρητά.

Δεδομένης της μείωσης της χρήσης μετρητών, οι σουηδικές αρχές συνέστησαν στο ξεκίνημα του 2024 στους πολίτες να διατηρούν ακόμη κάποια ποσότητα φυσικού χρήματος. Τόνισαν ότι –ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια μιας κρίσης– είναι σημαντικό να είναι διαθέσιμα περισσότερα από ένα συστήματα πληρωμών (αρχειοθετημένο εδώ). Η Σουηδική Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας (MSB) εξηγεί στον ιστότοπό της ότι είναι σημαντικό να υπάρχουν αρκετά μετρητά στο σπίτι ώστε να μπορούν να καλυφθούν οι αγορές του νοικοκυριού για μία εβδομάδα.

Ο οδηγός της Σουηδίας για την ετοιμότητα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, με τίτλο «Αν έρθει κρίση ή πόλεμος», για τον οποίο γίνεται επίσης αναφορά στα άρθρα της ελληνικής και της αγγλικής εφημερίδας, τονίζει τη σημασία της διαθεσιμότητας μετρητών σε μικρές ονομαστικές αξίες. Ο οδηγός εκδίδεται από την MSB και η τελευταία επικαιροποίηση του φυλλαδίου στάλθηκε σε όλα τα σουηδικά νοικοκυριά στα τέλη του 2024. Το φυλλάδιο στάλθηκε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και εκσυγχρονίστηκε το 2018.

Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να εντείνει τις ανησυχίες για πιθανές απειλές στην ασφάλεια, η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσίασε το δικό της σχέδιο έκτακτης ανάγκης τον Μάρτιο του 2025, το οποίο συνιστά στους πολίτες να ετοιμάσουν ένα κιτ επιβίωσης 72 ωρών που να περιλαμβάνει και μετρητά.

Παρόμοια κατάσταση στη Νορβηγία

Το ελληνικό άρθρο αναφέρει ότι «η κυβέρνηση της Νορβηγίας φαίνεται πως ακολουθεί το ίδιο μοτίβο με τη Σουηδία», συνιστώντας επίσης στους πολίτες «να διατηρούν κάποια μετρητά στο χέρι λόγω των τρωτών σημείων των ψηφιακών λύσεων πληρωμών σε κυβερνοεπιθέσεις».

Σύμφωνα με έκθεση της Norges Bank, της κεντρικής τράπεζας της Νορβηγίας, τα μετρητά αντιπροσώπευαν μόνο περίπου το 3% των συνολικών πληρωμών στη Νορβηγία το 2024. Η έκθεση έδειξε επίσης ότι, παρόλο που έχει σημειωθεί μικρή μείωση στη χρήση των καρτών πληρωμών, αυτές παραμένουν «με διαφορά η πιο χρησιμοποιούμενη μέθοδος πληρωμής στα σημεία πώλησης», αντιπροσωπεύοντας το 76% των πληρωμών POS στην ετήσια έρευνα.

Η Νορβηγία έχει λάβει μέτρα για να ενισχύσει τη δυνατότητα των πολιτών να έχουν πρόσβαση σε μετρητά και να τα χρησιμοποιούν, όπως η απαίτηση από τις τράπεζες να επιτρέπουν στους πελάτες να κάνουν καταθέσεις και αναλήψεις σε μετρητά.

Το AFP έχει ελέγξει στο παρελθόν και άλλους παραπλανητικούς ισχυρισμούς σχετικά με το ψηφιακό χρήμα.