Κανένας μετανάστης δεν πνίγηκε φέτος στο Αιγαίο; Η ανακριβής δήλωση του Έλληνα πρωθυπουργού

Στις 30 Σεπτεμβρίου 2021, σε μια συζήτηση με τον δημοσιογράφο Steven Erlanger των New York Times, στα πλαίσια του Athens Democracy Forum, ο Έλληνας πρωθυπουργός κλήθηκε να απαντήσει στις κατηγορίες υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων σύμφωνα με τις οποίες η ελληνική κυβέρνηση είναι «λίγο παραπάνω επιθετική» και «παραβιάζει το πνεύμα του νόμου για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των προσφύγων» με το να αυξήσει την ασφάλεια των χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων προκειμένου να αποτρέψει μετανάστες και πρόσφυγες που έρχονται στην Ελλάδα.

Ο Μητσοτάκης απάντησε ότι, τον Μάρτιο του 2020, η Τουρκία «εργαλειοποίησε το μεταναστευτικό ζήτημα και ενθάρρυνε και διευκόλυνε ενεργά δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους να προσπαθήσουν να περάσουν στην Ελλάδα» (12'31").

«Είπαμε όχι, υπερασπιστήκαμε τα χερσαία μας σύνορα, υπερασπιζόμαστε τα θαλάσσια σύνορά μας, αλλά το κάνουμε με απόλυτο σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, θέτοντας πάντα την προστασία των ανθρώπων στη θάλασσα ως πρώτη προτεραιότητα. Κανείς δεν έχει πνιγεί φέτος στο Αιγαίο και είμαι ιδιαίτερα περήφανος για τη δουλειά που κάνει η ακτοφυλακή μου για να σώσει ανθρώπους που κινδυνεύουν», απάντησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης (12,51”).

Ωστόσο, ο ισχυρισμός του πρωθυπουργού είναι ανακριβής: σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, έξι άτομα έχουν πνιγεί στο Αιγαίο φέτος μέχρι στιγμής σε τρία διαφορετικά περιστατικά μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου, από τα οποία ένα είχε ως αποτέλεσμα έναν νεκρό στα ελληνικά χωρικά ύδατα, ανοιχτά της Λέσβου. Τα αρχεία του ΔΟΜ ανέφεραν επίσης έξι νεκρούς κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου στο Αιγαίο πέλαγος, μεταξύ των οποίων και τον νεκρό στη Λέσβο. Επιπλέον, ο ΔΟΜ ανέφερε τρία ακόμη περιστατικά από τον Απρίλιο έως τον Σεπτέμβριο στο Αιγαίο πέλαγος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ένα στα νότια της Κρήτης, σύμφωνα με τους χάρτες των περιστατικών που δημοσιεύθηκαν από τον οργανισμό, σύμφωνα με τον οποίο αγνοούνται τουλάχιστον 13 άτομα.

Ενας άνδρας πνίγηκε τον Ιανουάριο του 2021 ανοιχτά της Λέσβου

Το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP) επικοινώνησε με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Επικαλούμενη δεδομένα «από διάφορες πηγές», η Στέλλα Νάνου, εκπρόσωπος του οργανισμού, απάντησε στις 4 Οκτωβρίου 2021:

«Τα δεδομένα που έχουμε για τους θανάτους προσφύγων και μεταναστών στο Αιγαίο το 2021 αφορούν τρία (3) περιστατικά, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα 6 νεκρούς. Ένα περιστατικό σημειώθηκε τον Ιανουάριο στα ελληνικά χωρικά ύδατα (με 1 θύμα) και τα άλλα δύο στα τουρκικά χωρικά ύδατα, τον Ιανουάριο και τον Μάρτιο, με αποτέλεσμα συνολικά 5 θύματα».

Η βάση δεδομένων καταγραφής Αγνοούμενων Μεταναστών του ΔΟΜ, που παρακολουθεί περιστατικά ατυχημάτων και θανάτων ανθρώπων που μετακινούνται, επιβεβαιώνει το περιστατικό με το ένα θύμα που έλαβε χώρα στις 19 Ιανουαρίου 2021 ανοιχτά της Λέσβου. Το θύμα ήταν άνδρας, άγνωστης χώρας προέλευσης και υπήρξαν 27 επιζώντες.

Όπως σημειώνεται στο στιγμιότυπο οθόνης που ακολουθεί, από την ιστοσελίδα του ΔΟΜ, το περιστατικό έλαβε χώρα νότια της Λέσβου, στο Αιγαίο, στα ελληνικά χωρικά ύδατα.

Image

Λήψη εικόνας από την βάση δεδομένων του ΙΟΜ σχετικά με το περιστατικό στα ανοιχτά της Λέσβου

Τα δύο άλλα περιστατικά που αναφέρθηκαν από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες μέχρι σήμερα (μετά τη Λέσβο) έλαβαν χώρα στα τουρκικά χωρικά ύδατα «τον Ιανουάριο και τον Μάρτιο»: «ένα περιστατικό στην ακτή της περιοχής Τσεσμέ της Σμύρνης είχε ως αποτέλεσμα δύο νεκρούς στις 24 Ιανουαρίου και ένα ακόμη στο Mesudiye Mahallesi Hayıtbükü, 25 χιλιόμετρα από την περιοχή Datça του Muğla στην Τουρκία με τρεις νεκρούς στις 19 Μαρτίου», δήλωσε η Στέλλα Νάνου στο AFP.

Όπως μπορούμε να δούμε στην λήψη εικόνας που ακολουθεί, από τον ιστότοπο των αγνοουμένων μεταναστών, ο ΔΟΜ, όπως και η Ύπατη, αναφέρει έξι νεκρούς στο Αιγαίο μεταξύ της ίδιας περιόδου (από Ιανουάριο έως Μάρτιο), σύμφωνα με τους χάρτες που συνοδεύουν κάθε περιστατικό στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του άνδρα που πέθανε στα ανοιχτά της Λέσβου.

Image

Λήψη εικόνας 7 Οκτωβρίου από τον ιστότοπο του ΔΟM για τον αριθμό νεκρών και αγνοουμένων μεταναστών στον Αιγαίο

Μερικά ακόμα περιστατικά με 13 αγνοούμενους στο Αιγαίο

Η εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας, Στέλλα Νάνου, δήλωσε στο AFP ότι η υπηρεσία δεν έχει αναφέρει μέχρι στιγμής κανένα περιστατικό μετά τον Μάρτιο, κάτι που δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Σύμφωνα με την εκπρόσωπο, η Ύπατη Αρμοστεία «ακολουθεί μια συγκεκριμένη μεθοδολογία» για να επιβεβαιώσει τον αριθμό των νεκρών/αγνοουμένων, οπότε μπορεί να υπάρξει καθυστέρηση στην αναφορά τους.

Το αρχείο της Ύπατης Αρμοστείας δεν περιλαμβάνει, λοιπόν, τρία ακόμη περιστατικά, δύο τον Ιούλιο και ένα τον Σεπτέμβριο που κατέγραψε η βάση δεδομένων του ΔΟΜ στο Αιγαίο πέλαγος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, και στα οποία χάθηκαν συνολικά 13 άτομα (εδώ, εδώ, εδώ και εδώ). Σύμφωνα με τους χάρτες που δείχνουν τα περιστατικά, τα δύο περιστατικά τον Ιούλιο (22 και 30 Ιουλίου, αντίστοιχα) συνέβησαν ανοιχτά της Λέσβου και της Κρήτης στο Αιγαίο, και όχι στα ελληνικά χωρικά ύδατα. Ο ΔΟΜ τα κατέγραψε κατά σύμβαση στην Ελλάδα.

Στις 22 Ιουλίου 2021, οκτώ άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και 37 διασώθηκαν, σε ναυάγιο που συνέβη περίπου 60 ναυτικά μίλια νοτιοανατολικά από την Κρήτη στο Κρητικό πέλαγος, που αποτελεί μέρος του Αιγαίου πελάγους. Οκτώ ημέρες αργότερα, στις 30 Ιουλίου 2021, ένα άλλο ναυάγιο συνέβη κοντά στη Λέσβο, στο Αιγαίο πέλαγος κατά μήκος των θαλάσσιων συνόρων με την Τουρκία, στα τουρκικά χωρικά ύδατα, με αποτέλεσμα τρεις άνθρωποι να αγνοούνται (2 γυναίκες και ένας ανήλικος) και δέκα να έχουν διασωθεί.

Στις εικόνες που ακολουθούν, μπορούμε να δούμε πού συνέβησαν τα δύο περιστατικά:

Image

Λήψη εικόνας στις 5 Οκτωβρίου όπου φαίνονται τα δύο περιστατικά στους χάρτες του ΔΟΜ

Το περιστατικό στις 22 Ιουλίου 2021 αναφέρθηκε επίσης από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, το οποίο στις 23 Ιουλίου 2021 έγραψε στο Twitter: «Χθες η Ελληνική Ακτοφυλακή διέσωσε 37 #μετανάστες σε αυτήν την επιχείρηση στο Αιγαίο - μερικοί βρέθηκαν να επιπλέουν σε σανίδες στο Κρητικό Πέλαγος».

Σύμφωνα με ένα δεύτερο tweet του υπουργείου «τουλάχιστον 7 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και αρκετοί ακόμη αγνοούνται» σε αυτό το περιστατικό. Το υπουργείο προέτρεψε την «Τουρκία να λάβει πιο σοβαρά υπόψιν της τις διεθνείς της υποχρεώσεις - το 2021». «Η Ελλάδα έχει διασώσει εκατοντάδες μετανάστες που διασχίζουν την Τουρκία», πρόσθεσε το tweet.

Το τελευταίο περιστατικό που καταγράφηκε από τον ΔΟΜ τη στιγμή που γράφεται αυτό το άρθρο (7 Οκτωβρίου 2021) ήταν στις 14 Σεπτεμβρίου. Αυτό συνέβη κοντά στη δυτική ακτή της Τουρκίας, σύμφωνα με τον σχετικό χάρτη σε «μια απροσδιόριστη τοποθεσία στο Αιγαίο Πέλαγος αφού απωθήθηκε από τη Σάμο (Ελλάδα)». Δύο άτομα καταγράφονται αγνοούμενοι.

Η βάση δεδομένων του ΔΟΜ ενημερώνεται συνεχώς στη Γενεύη με τα τελευταία περιστατικά και τον αριθμό νεκρών ή αγνοουμένων που μπορεί να αυξηθεί μετά από νέες αναφορές συγγενών των θυμάτων στα τοπικά μέσα ενημέρωσης ή άλλες πηγές, σύμφωνα με εκπρόσωπο του ΔΟΜ στην Αθήνα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ορισμένα περιστατικά καταγράφονται δύο φορές (αυτό στις 19 Μαρτίου ή 22 Ιουλίου 2021) αφού περισσότερα άτομα έχουν καταγραφεί ως αγνοούμενα, είπε αυτή η πηγή στο AFP.

Εκπρόσωπος του υπουργείου Μετανάστευσης: κανένας άλλος θάνατος, εκτός από αυτόν ανοιχτά της Λέσβου

Το AFP επικοινώνησε με το γραφείο του πρωθυπουργού για το θέμα, όπου και του ζητήθηκε να διαβιβάσει το αίτημα στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου.

Την Πέμπτη, 30 Σεπτεμβρίου 2021, εκπρόσωπος του υπουργείου δήλωσε στο AFP ότι, εκτός από τον ένα θάνατο στα ανοιχτά της Λέσβου τον Ιανουάριο, «κανείς άλλος δεν πέθανε στα ελληνικά χωρικά ύδατα».

Όσον αφορά το περιστατικό στην Κρήτη, στις 22 Ιουλίου 2021, είπε ότι «δεν υπολογίζεται ως περιστατικό στην Ελλάδα, επειδή οι μετανάστες πήγαιναν στην Ιταλία ή την Ισπανία, και άρα δεν ήταν περιστατικό στη συνήθη διαδρομή προς τα ελληνικά νησιά στο βόρειο Αιγαίο». Όσον αφορά το περιστατικό στις 30 Ιουλίου 2021, «αυτό συνέβη στα τουρκικά χωρικά ύδατα και όχι στα ελληνικά», είπε. Ο παραπάνω χάρτης που δημοσιεύτηκε από τον ΔΟΜ δείχνει ότι αυτό το περιστατικό συνέβη στα τουρκικά χωρικά ύδατα, αλλά η επιχείρηση διάσωσης έγινε από την ελληνική ακτοφυλακή.

«Το πνεύμα του πρωθυπουργού ήταν να υπογραμμίσει τη σημαντική μείωση του αριθμού των θυμάτων στο Αιγαίο, σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος. Σύμφωνα με τη βάση δεδομένων του ΔΟΜ, τουλάχιστον 94 άτομα μετακινούμενα, πνίγηκαν στην ανατολική μεσογειακή διαδρομή το 2020 και 66 ακόμη το 2019.

Ωστόσο, τα τρία περιστατικά που αναφέρθηκαν παραπάνω συνέβησαν στο Αιγαίο και ο πρωθυπουργός δεν αναφέρθηκε συγκεκριμένα στα ελληνικά χωρικά ύδατα.

Συχνά μπορεί να υπάρξει σύγχυση ως προς το πού συμβαίνει πραγματικά το περιστατικό λόγω της φύσης των θαλάσσιων συνόρων: μπορεί να συμβεί σε διεθνή ύδατα, ελληνικά ή τουρκικά χωρικά ύδατα. Κατά συνέπεια, οι δύο χώρες μετρούν διαφορετικά τα περιστατικά στο Αιγαίο πέλαγος. Για παράδειγμα, οι τουρκικές ακτοφυλακές το 2021 έχουν καταγράψει μέχρι στιγμής οκτώ θανάτους (μέχρι τη δημοσίευση αυτού του άρθρου) στο Αιγαίο: ένα περιστατικό τον Ιανουάριο με ένα θύμα, ένα δεύτερο τον Μάρτιο με τρία θύματα και ένα τρίτο τον Σεπτέμβριο με τέσσερα θύματα.

Η εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας, Στέλλα Νάνου, εξηγεί στο AFP ότι «οι πληροφορίες (που διαθέτει η Ύπατη σχετικά με τα περιστατικά στο Αιγαίο) συγκεντρώνονται από διάφορες πηγές, η ποιότητα και η αξιοπιστία των οποίων μπορεί να ποικίλλει». «Ενώ έχει καταβληθεί κάθε προσπάθεια για να διασφαλιστεί ότι όλες οι στατιστικές πληροφορίες επαληθεύονται, τα στοιχεία για τους νεκρούς και τους αγνοούμενους στη θάλασσα είναι εκτιμήσεις. Η διασταύρωση των πληροφοριών και των πηγών πραγματοποιείται σε συνεχή βάση. Ως εκ τούτου, ενδέχεται να υπάρξουν τροποποιήσεις στα αριθμητικά στοιχεία, ακόμα και αναδρομικά», προσθέτει.

Image

Η φωτογραφία δείχνει πρόσφυγες να αποβιβάζονται με τη βοήθεια του Λιμενικού στην Κρήτη στις 23 Ιουλίου 2021 ( AFP / Jason TAVLAS)

Επισκεπτόμενος το νησί της Σάμου την 1η Οκτωβρίου 2021, για να περιηγηθεί το καινούριο κλειστό κέντρο υποδοχής της χώρας (εδώ), ο Κυριάκος Μητσοτάκης είπε ότι «οι αυστηρότεροι έλεγχοι των θαλάσσιων και χερσαίων συνόρων της χώρας έχουν ουσιαστικά συντρίψει» τα παράνομα δίκτυα μεταναστών.

Τόνισε ότι «οι μεταναστευτικές ροές μειώνονται κατά 90% σε σύγκριση με το 2019» και είπε ότι τα ελληνικά σύνορα φυλάσσονται «με ασφάλεια και δίκαια».

Η παρατήρηση του πρωθυπουργού έγινε παρά τις καταγγελίες από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τα αυξανόμενα δημοσιογραφικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένου του AFP και άλλων ειδησεογραφικών οργανισμών (παράδειγμα εδώ, εδώ, εδώ) ότι η ελληνική ακτοφυλακή έχει απωθήσει λέμβους με άτομα που θέλουν να αιτηθούν άσυλο, προτού καταθέσουν το αίτημά τους, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε τη δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα σύνορα, ως προϋπόθεση για την αποδέσμευση επιπλέον χρηματοδότησης 15,83 εκατομμυρίων ευρώ για την Ελλάδα.