H μπλούζα του Ζελένσκι δεν δείχνει το ναζιστικό Σιδηρό σταυρό αλλά το έμβλημα των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας

Ένας λογαριασμός στο Facebook δημοσίευσε στις 18 Μαρτίου μια σύγκριση εικόνων που υπονοούσε ότι ο Zelensky φορούσε στο μπλουζάκι του έναν σταυρό που υποτίθεται ότι ήταν ο «Σιδηρός σταυρός, ναζιστικό σύμβολο». Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε περισσότερες από 1.300 φορές.

Αρκετές άλλες δημοσιεύσεις στο Facebook κοινοποίησαν την ίδια εικόνα, όπως εδώ και εδώ, μαζί με ισχυρισμούς ότι ο Zelensky φορούσε ένα «ναζιστικό σύμβολο». Η ίδια δήλωση έχει εμφανιστεί και σε άλλες γλώσσες, όπως στα αγγλικά, στα ταϊλανδέζικα ή στα σλοβακικά. Ωστόσο, ένας τέτοιος ισχυρισμός είναι ψευδής.

Image

Στιγμιότυπο της ψευδούς ανάρτησης στο Facebook. Λήψη εικόνας: 1η Απριλίου 2022.

Σε αυτές τις παραπλανητικές φωτογραφίες στο Facebook, το έμβλημα στο μπλουζάκι του Zelensky είναι κυκλωμένο με κόκκινο χρώμα. Οι αναρτήσεις περιλαμβάνουν μια εικόνα του ναζιστικού σιδερένιου σταυρού, ένα ναζιστικό παράσημο με το σύμβολο της σβάστικας, και μια φωτογραφία του Αδόλφου Χίτλερ, του ναζιστή δικτάτορα της Γερμανίας. Μία από τις φωτογραφίες περιλαμβάνει το κείμενο που λέει: «(...) Έτσι καταλαβαίνετε για ποιον μιλάμε και ότι είναι τσιράκι των Αμερικανών.»

Η ανάρτηση περιλαμβάνει φωτογραφίες του Ζελένσκι κατά τη διάρκεια μιας εικονικής ομιλίας που έδωσε ενώπιον του αμερικανικού Κογκρέσου στις 16 Μαρτίου 2022, στην οποία έκανε έκκληση για βοήθεια κατά της ρωσικής εισβολής.

Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δικαιολόγησε την εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου με το επιχείρημα ότι ήθελε να «αποστρατιωτικοποιήσει» και να «αποναζιστικοποιήσει» την κυβέρνησή της.

Ο Ζελένσκι είναι εβραϊκής καταγωγής και έχασε μέρος της οικογένειάς του στο Ολοκαύτωμα υπό την ευθύνη των Ναζί κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (εδώ). Ο ίδιος δήλωσε στην εφημερίδα Times of Israel τον Ιανουάριο του 2020 ότι προέρχεται από μια «παραδοσιακή σοβιετική εβραϊκή οικογένεια.» Τον Οκτώβριο του 2021, μίλησε επίσης στα εγκαίνια του νέου μνημείου Babyn Yar κοντά στο Κίεβο, με αφορμή την 80ή επέτειο της σφαγής κατά την οποία οι Ναζί σκότωσαν περισσότερους από 30 χιλιάδες Εβραίους.

Ο ισχυρισμός ότι ο ηγέτης της Ουρκανίας φορούσε ένα ναζιστικό σύμβολο στο μπλουζάκι του είναι ψευδής. Ερευνήθηκε επίσης από την ομάδα του AFP στην Ταϊλάνδη και τη Σλοβακία.

Σύμβολο των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας

Μια διαδικτυακή αναζήτηση του σχεδίου στη μπλούζα του δείχνει ότι πρόκειται για το σύμβολο των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας, όπως φαίνεται στην επίσημη ιστοσελίδα τους.

Image

Στιγμιότυπο της 1ης Απριλίου 2022 από το σύμβολο των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας που εμφανίζεται στον ιστότοπό της

Ακολουθεί σύγκριση ενός στιγμιότυπου από την ομιλία του Zelensky (αριστερά) και ενός συμβόλου των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων (δεξιά):

Image

Σύγκριση στιγμιότυπων του Ζελένσκι κατά την ομιλία του στις 16 Μαρτίου (L) και του συμβόλου των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας (R)

Αυτό διαφέρει από τον Σιδηρό Σταυρό, που ήταν αρχικά ένα πρωσικό στρατιωτικό παράσημο που χρησιμοποιούνταν από το 1813, το οποίο επανήλθε στο ναζιστικό Τρίτο Ράιχ κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του Αδόλφου Χίτλερ το 1939 με την προσθήκη της σβάστικας στο κέντρο του.

Image

Φωτογραφία του στρατιωτικού παράσημου του Σιδηρού Σταυρού 1ης κατηγορίας της Βέρμαχτ που κατεβάστηκε από τον ιστότοπο gielsmilitaria.com (αριστερά), στιγμιότυπο του εμβλήματος των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας από το προεδρικό διάταγμα του 2006 (δεξιά).

Το έμβλημα αυτό υιοθετήθηκε επίσημα τον Ιούνιο του 2006 με το διάταγμα 551/2006 του Βίκτορ Γιούσενκο, ο οποίος ήταν πρόεδρος της Ουκρανίας από το 2005 έως το 2010.

Το διάταγμα αναφέρει: «Το έμβλημα των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας είναι ένας ευθύς ισόπλευρος σταυρός με αποκλίνοντες βραχίονες βυσσινί χρώματος, στο κέντρο του οποίου, σε μπλε κύκλο απεικονίζεται το έμβλημα του πριγκιπικού κράτους του Μεγάλου Βλαδίμηρου. Η διάμετρος του κύκλου είναι τα 2/5 του ύψους του σταυρού. Οι άκρες του σταυρού και του κύκλου είναι χρυσές.»

Ο Βλαδίμηρος ο Μέγας ήταν ο μεγάλος πρίγκιπας του Κιέβου και ο πρώτος χριστιανός ηγεμόνας της Κιέβας Ρους στα τέλη του 10ου αιώνα. Θεωρείται μια από τις σημαντικότερες ουκρανικές ιστορικές προσωπικότητες.

Αναφορά στην παράδοση των Κοζάκων της Ουκρανίας

Για να εξηγήσουμε τη διαφορά μεταξύ των δύο συμβόλων, επικοινωνήσαμε με την Ελληνίδα ιστορικό Σταυρούλα Μαυρογένη, από το Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και Διευθύντρια του Ερευνητικού Κέντρου Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης.

Η Μαυρογένη έγραψε στο AFP fact-check την 1η Απριλίου ότι «η απεικόνιση δεν έχει σχέσηι με τον "Σιδηρό Σταυρό" ή, αλλιώς, τον «Σταυρό των Ιπποτών», υψηλό παράσημο της Ναζιστικής Γερμανίας. Άλλωστε, ο Σιδηρούς Σταυρός ήταν παραλλαγή του μεσαιωνικού τύπου χριστιανικού σταυρού και είχε χρησιμοποιηθεί ως στρατιωτικό έμβλημα-παράσημο ήδη από τον 19ο αιώνα στην Πρωσία.»

«Στην πραγματικότητα, ο σταυρός που χρησιμοποιείται στο έμβλημα και τη σημαία των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας προέρχεται από τον σταυρό που χρησιμοποιούσαν οι Κοζάκοι και βρίσκεται σε όλους τους χώρους όπου έχουν ταφεί κοζακικής καταγωγής άτομα», έγραψε η καθηγήτρια.

Επικαλούμενη το ουκρανικό διάταγμα του Ιουνίου 2006, η καθηγήτρια είπε ότι η Τρίαινα (tryzub) στο κέντρο του μπλε κύκλου ήταν το σύμβολο του πριγκιπικού κράτους του Βλαδίμηρου του Μεγάλου, «ο οποίος βασίλευσε από το 980 έως το 1015 και φέρει τον τίτλο του ισαποστόλου, επειδή ήταν αυτός που εισήγαγε τον χριστιανισμό στους Ρως.»

Διατηρημένοι πέτρινοι κοζάκικοι σταυροί μπορούν να βρεθούν σε κοζάκικα νεκροταφεία σε όλη την Ουκρανία, για παράδειγμα στην περιοχή της Οδησσού, του Κρέμενετς ή της Ζαπορόζιε.

Image

Ένας ηλικιωμένος Ουκρανός Κοζάκος τραγουδά και παίζει μπαντούρα, ένα αρχαίο εθνικό έγχορδο όργανο, στο κέντρο του Κιέβου 31 Οκτωβρίου 2007. ( AFP / SERGEI SUPINSKY)

Ο Ladislav Vrtel, πρόεδρος της επιτροπής εραλδικής του υπουργείου Εσωτερικών της Σλοβακίας, δήλωσε στο AFP fact-check στη Σλοβακία, στις 23 Μαρτίου, ότι στην περίπτωση του εμβλήματος που φορούσε ο Zelensky στο μπλουζάκι του, «στην εραλδική ορολογία μπορεί να περιγραφεί ως ένας ελληνικός σφηνοειδής σταυρός, με ένα στρογγυλό στη μέση με το σύμβολο της τρίαινας του Βλαντιμίρ, δηλαδή το σύμβολο από το εθνικό έμβλημα της Ουκρανίας.»

Ο γερμανικός σιδερένιος σταυρός «είναι σαν ένας ελληνικός σταυρός καλά πατημένος (patté) και χαρακτηρίζεται από το μαύρο χρώμα και το ασημένιο περίγραμμα», προσθέτει ο Vrteľ. Το χαρακτηριστικό λευκό ή ασημένιο περίγραμμα αναφέρεται και από άλλες πηγές εδώ.

Το AFP Σλοβακίας βρήκε επίσης τις πρωτότυπες πηγές του κορυφαίου Ουκρανού εραλδιστή, ιστορικού και ειδικού για τους Ουκρανούς Κοζάκους, Aleksandr Borisovich Muravyov, ο οποίος, σύμφωνα με τη βιογραφία του, συνέβαλε καθοριστικά στην ίδρυση αρχικά της Στρατιωτικής Εραλδικής Υπηρεσίας και αργότερα του Τμήματος Στρατιωτικών Συμβόλων και Εραλδικής.

Σε άρθρο του τον Ιούνιο του 2006, που δημοσιεύθηκε στο Στρατιωτικό-Ιστορικό Αλμανάκ, ο Muravyov εξηγεί ότι ο σταυρός που χρησιμοποιείται στο νέο έμβλημα των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας προέρχεται από σημαίες και σφραγίδες των Κοζάκων. «Στις (στρατιωτικές) σημαίες κυριαρχεί το βυσσινί χρώμα, το οποίο συνδέεται στη λαϊκή συνείδηση με τους Κοζάκους», εξηγεί ο Muravyov στο ίδιο άρθρο του 2006.

Ένας παρόμοιος σταυρός των Κοζάκων χρησιμοποιείται σε άλλες ουκρανικές υπηρεσίες, όπως η Κρατική Συνοριοφυλακή της Ουκρανίας ή η Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας, αν και με διαφορετικά χρώματα.