Τσέχικη μελέτη που δείχνει πτώση των γεννήσεων στην πανδημία δεν αποδεικνύει ότι τα εμβόλια προκαλούν υπογονιμότητα

«Δεδομένα από την Τσεχική Δημοκρατία δείχνουν ότι οι γυναίκες που έχουν εμβολιαστεί με COVID έχουν 66% λιγότερες πιθανότητες να γεννήσουν σε σύγκριση με τις μη εμβολιασμένες γυναίκες», γράφει αυτή η ανάρτηση στα ελληνικά στο Facebook από τις 17 Φεβρουαρίου 2025. Ορισμένα κείμενα, όπως αυτό εδώ, δηλώνουν ρητά οτι «το χαμηλό ποσοστό γεννήσεων ρεκόρ» στην Τσεχία «προκαλείται επίσης από γονιδιακές ενέσεις». 

Image

Στιγμιότυπα οθόνης των παραπλανητικών αναρτήσεων στα ελληνικά στο διαδίκτυο. Λήψη εικόνων: 7/3/2025

Πολλές από τις παραπλανητικές αναρτήσεις παραπέμπουν και χρησιμοποιούν ακριβώς τα ίδια αποσπάσματα από μια ανάρτηση στο ιστολόγιο του Αμερικανού σκεπτικιστή των εμβολίων Στηβ Κιρς, του οποίου τους ψευδείς ισχυρισμούς το AFP έχει ελέγξει στο παρελθόν (εδώ και εδώ). Ο Κιρς αποκαλεί τα δεδομένα που εξάγονται από μια δημογραφική μελέτη της Τσεχίας του 2024 ως «καταστροφή» που υποτίθεται ότι δείχνει ότι τα εμβόλια κατά της covid προκαλούν υπογονιμότητα.

«Η κυβέρνηση δεν θέλει να αναλάβει καμία ευθύνη γι' αυτό, επομένως δεν μιλάει γι' αυτό και φροντίζει να μην το καλύπτουν τα μέσα ενημέρωσης. Ισχυρίζονται ότι πρόκειται για μια φυσιολογική τάση μείωσης των γεννήσεων και ΔΕΝ ΑΝΑΦΕΡΟΥΝ ότι τα ποσοστά μεταξύ εμβολιασμένων και μη εμβολιασμένων συνεχίζουν να έχουν αποκλίσεις», δήλωσε ο Κιρς για την τσεχική κυβέρνηση στο κείμενό του. «Εν τω μεταξύ, το δικό μας CDC συνεχίζει να συνιστά τα εμβόλια της covid για τις έγκυες γυναίκες εδώ στις ΗΠΑ», πρόσθεσε, επικαλούμενος την αμερικανική υγειονομική αρχή «Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων» (αρχειοθετημένος σύνδεσμος εδώ).

Image

Στιγμιότυπο οθόνης της παραπλανητικής ανάρτησης του Στηβ Κιρς στο ιστολόγιό του. Λήψη εικόνας: 5/3/2025

Ο παραπλανητικός ισχυρισμός κοινοποιήθηκε και από άλλους χρήστες στο Facebook (εδώ και εδώ), σε ελληνικούς ιστότοπους (εδώ και εδώ), στο Χ (εδώ) και στο Threads (εδώ).

Κοινοποιήθηκε επίσης και σε άλλες γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των τσεχικών, των ισπανικών, των πορτογαλικών και των γαλλικών. 

Ωστόσο, οι αναρτήσεις παραποιούν τα ευρήματα της μελέτης και εξάγουν λανθασμένα συμπεράσματα, όπως δήλωσε η συγγραφέας της στο AFP.

Η Covid στην Τσεχία

Η τσεχική μελέτη που χρησιμοποίησε ο Κιρς για τους ισχυρισμούς του έδειξε μείωση του δείκτη ολικής γονιμότητας (TFR) της Τσεχίας από 1,83 παιδιά ανά γυναίκα το 2021 σε 1,62 παιδιά ανά γυναίκα το 2022 (αρχειοθετημένος σύνδεσμος). Οι συγγραφείς της ήταν δημογράφοι, όχι επαγγελματίες υγείας, και το αντικείμενο της μελέτης ήταν ο αντίκτυπος του εμβολιασμού για την Covid σε μεγάλη κλίμακα στην απόφαση των ανθρώπων να κάνουν παιδιά, όχι ο αντίκτυπος των εμβολίων στην ανθρώπινη βιολογία. 

Η πτώση του TFR συνέπεσε με την χορήγηση εμβολίων κατά της Covid-19 στην Τσεχία, τα οποία κυκλοφόρησαν στην αγορά το 2021.

Image

Στιγμιότυπο οθόνης από το γράφημα των δόσεων εμβολίων που χορηγήθηκαν στην Τσεχική Δημοκρατία στις 4 Μαρτίου 2025

Για να εξηγήσουν το πλαίσιο αυτής της πτώσης, οι συντάκτες της μελέτης τόνισαν ότι το τσεχικό TFR των 1,83 παιδιών ανά γυναίκα το 2021 ήταν «ένα από τα υψηλότερα στην Ευρώπη παρά την ανάπτυξη της πανδημίας Covid-19 κατά τη διάρκεια του 2020». Αυτό, όπως είπαν, ήταν το αποτέλεσμα μιας σταθερής αύξησης του TFR κατά την προηγούμενη δεκαετία που κορυφώθηκε την άνοιξη του 2020, όταν η Τσεχία είχε ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά μολυσμένων ατόμων στην Ευρώπη (αρχειοθετημένος σύνδεσμος). 

Σε αντίθεση με άλλες χώρες, όπου η έναρξη της πανδημίας μπορεί να είχε ως αποτέλεσμα λιγότερες εγκυμοσύνες υπό τον φόβο της νόσου, το τσέχικο TFR στην πραγματικότητα αυξήθηκε: 

«Στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, ο αντίκτυπος του πρώτου κύματος της πανδημίας στην Τσεχία (άνοιξη του 2020) ήταν πολύ ήπιος», αναφέρει η μελέτη. Η έντονα περιορισμένη ελευθερία μετακίνησης και ο περιορισμός των υπηρεσιών «επηρέασαν τη λειτουργία των νοικοκυριών και ενδέχεται να οδήγησαν τα νοικοκυριά στην υιοθέτηση μιας πιο προσανατολισμένης στην οικογένεια προσέγγισης», γεγονός που οδήγησε σε αύξηση του TFR από 1,76 σε 1,83 το 2021, ανέφερε η μελέτη. 

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η Τσεχία αποτελούσε, επομένως, εξαίρεση όσον αφορά το TFR στην αρχή της πανδημίας. Αυτό, ωστόσο, άλλαξε γρήγορα και μέχρι το τέλος του 2020 η χώρα είχε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μολυσμένων ατόμων όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στον κόσμο. Ως αποτέλεσμα, η πτώση του τσεχικού TFR εμφανίστηκε εντονότερη από ό,τι σε άλλες συγκρίσιμες χώρες.

Image

Στιγμιότυπο οθόνης ενός γραφήματος του TFR στην Κεντρική Ευρώπη (Τσεχική Δημοκρατία, Σλοβακία, Σλοβενία, Πολωνία), τραβηγμένο στις 5 Μαρτίου 2025. Πηγή: Παρουσίαση της Γιίτκα Σλάμπα από το Τμήμα Δημογραφίας του Πανεπιστημίου του Καρόλου στην Πράγα.

«Αλλαγή προτεραιοτήτων»

Σε αντίθεση με το κείμενο του Στηβ Κιρς, το οποίο υποδηλώνει ότι τα εμβόλια ή οι «γονιδιακές ενέσεις» επηρέασαν την ικανότητα των γυναικών να συλλάβουν ή να κυοφορήσουν, οι συγγραφείς της μελέτης υπονοούν ότι η αρχική μείωση των κυήσεων συνέβη επειδή επέλεξαν να τις αναβάλουν κατά τη διάρκεια της εκστρατείας εμβολιασμού.

«Η μαζική κλίμακα του εμβολιασμού και η εφαρμογή του σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ήταν πρωτοφανής. Σε συνδυασμό με ένα σημαντικό βαθμό αβεβαιότητας σχετικά με την καταλληλότητα του εμβολίου για τις έγκυες γυναίκες, οι γυναίκες μπορεί να επέλεξαν να περιμένουν να συλλάβουν μετά από τον μήνα κατά τον οποίο έλαβαν το εμβόλιο», αναφέρει η μελέτη.

Αυτό επιβεβαίωσε στο AFP η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Γιίτκα Σλάμπα, ερευνήτρια της Σχολής Δημογραφίας και Γεωδημογραφικών δεδομένων του Πανεπιστημίου του Καρόλου στην Πράγα. 

«Η διαφορά (στο TFR) μεταξύ 2021 και 2022 θα μπορούσε να εξηγηθεί από μια απλή ορθολογική απόφαση μιας γυναίκας να αποφύγει τον αριθμό των μηνών εμβολιασμού. Σίγουρα δεν λέει ότι ο εμβολιασμός επηρεάζει τη βιολογική ικανότητα απόκτησης παιδιού», δήλωσε η Σλάμπα στο AFP σε συνέντευξή της στις 28 Φεβρουαρίου 2025. 

Το γεγονός ότι ο TFR δεν επανήλθε στην αύξησή του μετά το 2022 μπορεί επίσης να ήταν αποτέλεσμα ορθολογικών αποφάσεων και όχι του αντίκτυπου των εμβολίων στην ικανότητα των γυναικών να κάνουν παιδιά, δήλωσε η ίδια.

«Ο εμβολιασμός ήταν η αρχή του τέλους της πανδημίας, η οποία οδήγησε σε επαναξιολόγηση των προσωπικών προτεραιοτήτων», δήλωσε η Σλάμπα στο AFP στη συνέντευξη. «Από το φθινόπωρο του 2021, ο πληθωρισμός άρχισε να αυξάνεται και την επόμενη άνοιξη εντάθηκε η ρωσο-ουκρανική σύγκρουση. Και τα δύο οδηγούν σε αυξημένο αίσθημα ανασφάλειας, το οποίο τείνει να έχει αρνητικό αντίκτυπο στις αναπαραγωγικές προθέσεις και, συνεπώς, στην ίδια τη γονιμότητα».

Το γεγονός ότι το ποσοστό γονιμότητας στην Τσεχία συνέχισε να μειώνεται μετά το 2022 μπορεί να αποδοθεί «στην επανέναρξη της εργασίας και της κοινωνικής ζωής σε προπανδημική κλίμακα», η οποία «μπορεί παραδόξως να καθυστέρησε τα αναπαραγωγικά σχέδια και να οδήγησε στην αναβολή τους, ενώ η πανδημική μείωση των σχέσεων και των γάμων μπορεί να οδήγησε λιγότερους ανθρώπους να βρουν σύντροφο και να δημιουργήσουν οικογένεια», πρόσθεσε η ερευνήτρια.

Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι τα εμβόλια προκαλούν υπογονιμότητα

Οι ισχυρισμοί ότι τα εμβόλια κατά της Covid-19 προκαλούν υπογονιμότητα ή ενέχουν κίνδυνο για την εγκυμοσύνη εμφανίστηκαν αμέσως μόλις κυκλοφόρησαν τα πρώτα εμβόλια στην αγορά στα τέλη του 2020, και έκτοτε το AFP έχει καταρρίψει δεκάδες τέτοια ψευδή αφηγήματα, συμπεριλαμβανομένων των ισχυρισμών ότι προκαλούν γυναικεία στείρωση, υπογονιμότητα, ανικανότητα ή ότι καταστρέφουν τα κύτταρα του σπέρματος. 

Η Εθνική Πύλη Πληροφοριών Υγείας της Τσεχίας συμβουλεύει τις γυναίκες σε οποιοδήποτε στάδιο της εγκυμοσύνης καθώς και τις μητέρες που θηλάζουν να εμβολιαστούν κατά της Covid-19. «Ο εμβολιασμός προστατεύει τις εγκύους από την ασθένεια, μειώνει τον κίνδυνο επιπλοκών κατά την εγκυμοσύνη και παρέχει προστασία για το μωρό κατά τους πρώτους μήνες μετά τη γέννηση», αναφέρει η πύλη. 

Ομοίως, η Τσεχική Εταιρεία Εμβολιολογίας ισχυρίζεται ότι τα εμβόλια κατά της Covid δεν ενέχουν «κανέναν ιδιαίτερο κίνδυνο για μια έγκυο γυναίκα ή το έμβρυό της» και συνιστά τα εμβόλια σε όλες τις έγκυες γυναίκες.

«Τα διαθέσιμα δεδομένα δείχνουν ότι ο εμβολιασμός κατά την εγκυμοσύνη είναι ανοσογονικός και αποτελεσματικός. Ο εμβολιασμός παρέχει προστασία στην έγκυο γυναίκα από τη νόσο, μειώνει τον κίνδυνο επιπλοκών κατά την εγκυμοσύνη και παρέχει προστασία στο έμβρυο μέχρι τον πρώτο μεταγεννητικό μήνα», αναφέρεται.

Άλλες πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η λήψη εμβολίων κατά της covid δεν επηρέασε την ικανότητα των ατόμων να τεκνοποιήσουν ή ότι τα άτομα που εμβολιάστηκαν διέτρεχαν μικρότερο κίνδυνο εξαιρετικά πρόωρων γεννήσεων και υπανάπτυκτων εμβρύων.

«Δηλώνουμε με προσοχή ότι το εμβόλιο Covid-19 mRNA δεν επηρεάζει τα αποτελέσματα της γονιμότητας, συμπεριλαμβανομένης της γονιμοποίησης, των ποσοστών εγκυμοσύνης και τοκετού, των μαιευτικών αποτελεσμάτων και των παραμέτρων του σπέρματος», διαπιστώνει αυτή η μελέτη του Απριλίου 2024, η οποία παρατήρησε και συνέκρινε εμβολιασμένες και μη εμβολιασμένες γυναίκες που έλαβαν θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης. 

Η μείωση του δείκτη γονιμότητας δεν περιορίζεται μόνο στην Τσεχική Δημοκρατία: Σύμφωνα με μελέτη του Μαρτίου 2024 που δημοσιεύθηκε από το The Lancet, μέχρι το 2100 σχεδόν όλες οι χώρες του κόσμου δεν θα έχουν αρκετά υψηλά ποσοστά γονιμότητας για να διατηρήσουν τα πληθυσμιακά τους μεγέθη σε βάθος χρόνου. 

Όμως η τάση αυτή οφείλεται σε κοινωνικούς και όχι σε βιολογικούς παράγοντες. 

Η Σάρα Μπράουνερ-Οττο, διευθύντρια του Κέντρου Πληθυσμιακής Δυναμικής στο Πανεπιστήμιο McGill, δήλωσε στο AFP τον Φεβρουάριο του 2024 ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν τη σχέση μεταξύ των μειωμένων ποσοστών γονιμότητας και του εμβολιασμού Covid-19. Αντίθετα, η τάση αυτή οφείλεται σε αλλαγές στον οικογενειακό προγραμματισμό λόγω της οικονομικής αβεβαιότητας.

Ερευνητές στην Κίνα και την Ιταλία δεν διαπίστωσαν καμία συσχέτιση μεταξύ του εμβολιασμού Covid-19 και της εξασθένησης της γονιμότητας, ενώ σημείωσαν ότι απαιτείται περισσότερη έρευνα (αρχειοθετημένα εδώ και εδώ). Άλλες διεθνείς και αμερικανικές μελέτες δεν διαπίστωσαν αυξημένο κίνδυνο αποβολής μετά τη λήψη των εμβολίων (αρχειοθετημένες εδώ και εδώ). 

Από την αρχή της πανδημίας, το APF έχει καταρρίψει πολλούς ψευδείς ισχυρισμούς σχετικά με την Covid-19 και τις επιδράσεις των εμβολίων. Μπορείτε να διαβάσετε όλα τα σχετικά άρθρα εδώ και εδώ.