Αυτή η φωτογραφία δεν δείχνει έναν πρόσφατο βομβαρδισμό στην Υεμένη, είναι από το 2015

Το μήνυμα ενός χρήστη του Facebook στην Ελλάδα, που συνοδεύει τη φωτογραφία με πάνω από 3.000 κοινοποιήσεις, έχει ως εξής: “Αυτή είναι χθεσινή φωτογραφία από τον βομβαρδισμό της Υεμένης από ΗΠΑ και Σαουδική Αραβία. Αλλά επειδή οι αμερικανικές βόμβες δεν είναι τόσο κακές όσο οι ρωσικές δεν ασχολείται κανείς.” Η ανάρτηση δημοσιεύτηκε στις 3 Μαρτίου 2022, μία εβδομάδα μετά την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, πράγμα που σημαίνει ότι σύμφωνα με τον συντάκτη της, η φωτογραφία τραβήχτηκε στις 2 Μαρτίου 2022. Παρόμοιες δημοσιεύσεις έχουν κυκλοφορήσει μεταξύ των Ελλήνων χρηστών αυτόν τον μήνα, όπως εδώ, εδώ και εδώ.

Ωστόσο, το AFP διαπίστωσε ότι ο ισχυρισμός ότι η φωτογραφία τραβήχτηκε τον Μάρτιο του 2022 είναι ψευδής. Ενώ η φωτογραφία δείχνει μια έκρηξη στη Σαναά, την πρωτεύουσα της Υεμένης, δεν είναι πρόσφατη. Το γεγονός χρονολογείται στην πραγματικότητα από τον Απρίλιο του 2015 και είχε αναφερθεί ευρέως τότε, όπως φαίνεται σε αυτό το άρθρο της Ναυτεμπορικής, το οποίο επικαλείται το AFP, ή σε αυτό το άρθρο του BBC.

Image

Λήψη εικόνας της παραπλανητικής ανάρτησης στο Facebook, που έγινε στις 14.03.2022.

Μια φωτογραφία παλιά, τουλάχιστον από το 2015

Παρατηρήσαμε πρώτα τα σχόλια κάτω από τη δημοσίευση. Ένα από αυτά αναφέρει ότι η φωτογραφία είναι από το 2015 και όχι από τις 2 Μαρτίου 2022, όπως γράφει το μήνυμα της ανάρτησης. Ο χρήστης κοινοποιεί επίσης έναν σύνδεσμο προς έναν αραβόφωνο ειδησεογραφικό ιστότοπο. Στη συνέχεια, πραγματοποιήσαμε μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας (reverse image). Η παλαιότερη δημοσίευση που μπορέσαμε να βρούμε είναι αυτή, η οποία δημοσιεύτηκε στο Twitter στις 20 Απριλίου 2015. Ως αποτέλεσμα, φαίνεται ότι αυτή η φωτογραφία της έκρηξης βρισκόταν ήδη στο διαδίκτυο τουλάχιστον πριν έξι χρόνια.

Μέσω μιας διαδικτυακής αναζήτησης σχετικά με μια βομβιστική επίθεση που έλαβε χώρα στις 20 Απριλίου 2015 στη Σαναά, βρήκαμε ένα άρθρο της γαλλικής εφημερίδας Le Monde που επικαλείται τα πρακτορεία ειδήσεων AP και Reuters. Φαίνεται ότι μια τεράστια έκρηξη έλαβε χώρα στην προτεύουσα της Υεμένης την ίδια ημερομηνία, όπως φαίνεται σε μια φωτογραφία στο άρθρο.

Στις 20 Απριλίου 2015, το AFP ανέφερε επίσης το γεγονός αυτό, επισημαίνοντας ότι 28 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από εκρήξεις που προκλήθηκαν από δύο αεροπορικές επιδρομές που διεξήγαγε ο συμμαχία υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας. Το άρθρο, στα γαλλικά, μεταφέρθηκε κυρίως από το γαλλικό μέσο ενημέρωσης L'Express, εδώ. Και τα δύο άρθρα αναφέρουν ότι η αεροπορική επίθεση είχε στόχο μια αποθήκη πυραύλων στη συνοικία Fajj Attan (ή Fag Attan), νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας Σαναά.

Γεωγραφικός εντοπισμός της φωτογραφίας στη Σαναά, Υεμένη

Με βάση τις παραπάνω πληροφορίες, γνωρίζουμε ότι πράγματι πραγματοποιήθηκε βομβιστική επίθεση στις 20 Απριλίου 2015 στη Σαναά, στη συνοικία Fajj Attan (ή Fag Attan). Προκειμένου να επιβεβαιώσουμε την τοποθεσία της φωτογραφίας μας, παρατηρήσαμε τα στοιχεία και τις λεπτομέρειες που υπάρχουν στην ίδια τη φωτογραφία. Για να το κάνουμε αυτό, εντοπίσαμε γεωγραφικά το μέρος, με τη βοήθεια των Google Maps και Google Earth. Αρχικά εντοπίσαμε αυτή τη γειτονιά στους χάρτες της Google, που είναι ορατοί παρακάτω:

Πρώτα εξετάσαμε τις λεπτομέρειες της φωτογραφίας, οι οποίες κυκλώνονται παρακάτω:

Image

Φωτογραφία που κατεβάσαμε από το Twitter στις 14.03.2022, με τα κυκλωμένα στοιχεία που βρήκε το AFP

Στη φωτογραφία, μπορούμε να δούμε μια βραχώδη κορυφογραμμή που διακρίνεται καθαρά στο βουνό (κύκλος 1). Στην απέναντι πλευρά του δρόμου, διακρίνεται επίσης μια σειρά από πινακίδες με αραβική γραφή (κύκλος 2). Τέλος, στο κτίριο στα δεξιά της φωτογραφίας διακρίνονται τα στρογγυλεμένα παράθυρα με τις γρίλιες (κύκλος 3).

Μετά από σχετική έρευνα στο Google Earth, καταφέραμε να εντοπίσουμε τη βραχώδη κορυφογραμμή και την ακριβή τοποθεσία από την οποία τραβήχτηκε η φωτογραφία, που είναι ορατή στα δύο παρακάτω στιγμιότυπα οθόνης:

Image

Λήψη εικόνας από το Google Earth στις 14.03.2022. Η βραχώδης κορυφογραμμή είναι κυκλωμένη με κόκκινο χρώμα.

Image

Λήψη εικόνας από το Google Earth στις 14.03.2022. Ο κύκλος με τον αριθμό 2 περιβάλλει της ταμπέλες και ο κύκλος με τον αριθμό 3 το κτίριο με τα στρογγυλεμένα παράθυρα και τις γρίλιες.

 

Η βραχώδης κορυφογραμμή είναι επομένως σαφώς ορατή στην αριστερή εικόνα (κύκλος 1). Στη δεξιά εικόνα, είναι ορατή η γραμμή από της ταμπέλες (κύκλος 2) και το κτίριο (κύκλος 3) με τα στρογγυλεμένα παράθυρα είναι επίσης ορατό με γυμνό μάτι από το δορυφόρο, στο Google Earth. Μια εικόνα που έχει αναρτηθεί σε αυτό το σημείο στο Google Earth, δείχνει πράγματι ότι σε αυτό το μικρό σταυροδρόμι (που φαίνεται στη δεξιά εικόνα), το κτίριο του κύκλου 3 έχει στρογγυλεμένα και σχαρωτά παράθυρα, όπως φαίνεται εδώ, και στην παρακάτω εικόνα:

Image

Η εικόνα του δρόμου, που λήφθηκε από το Google Maps στις 15.03.2022, δείχνει το κτίριο με τα στρογγυλεμένα παράθυρα και τις γρίλιες.

Επιπλέον, μπορούμε να επισημάνουμε ορισμένες λεπτομέρειες που είναι ορατές στην εικόνα του Twitter και σε αυτή που δημοσιεύτηκε στο Google Earth ως εξής:

Image

Σύγκριση εικόνας που έγινε στις 15.03.2022, μεταξύ της φωτογραφίας της δημοσίευσης στο Twitter και της εικόνας του δρόμου.

Είναι δυνατόν να διακρίνουμε τα παράθυρα με στρογγυλεμένα πλέγματα, κυκλωμένα στο 1. Στο 2, πρόκειται για ένα πάνελ με το λογότυπο της μάρκας αυτοκινήτων Audi, το οποίο είναι ορατό και στις δύο εικόνες. Τέλος, ένα κουτί παροχής ρεύματος είναι ορατό και στις δύο εικόνες (κυκλωμένο στο 3) και βρίσκεται κάτω από τα παράθυρα. Η θέση από την οποία τραβήχτηκε η φωτογραφία είναι επομένως ορατή στο γενικό στιγμιοτυπο οθόνης που ακολουθεί :

Image

Στιγμιότυπο από το Google Earth, στις 15.03.2022, που δείχνει το σημείο από το οποίο τραβήχτηκε η φωτογραφία του Twitter.

Με βάση τα γεωγραφικά στοιχεία που αναφέρθηκαν προηγουμένως και τη γενική εικόνα παραπάνω (κύκλοι 1, 2 και 3), ήταν δυνατόν να εντοπιστεί το σημείο από το οποίο τραβήχτηκε η φωτογραφία, όπως υποδεικνύεται από την κατεύθυνση του βέλους με τον αριθμό 4 στο παραπάνω στιγμιότυπο. Μπορούμε επίσης να το βρούμε στους χάρτες της Google εδώ.

Η έκρηξη έγινε πραγματι στη Σαναά, στη συνοικία Fajj Attan (ή Fag Attan), και η φωτογραφία που επαληθεύουμε τραβήχτηκε επίσης από εκεί.

Ένα βίντεο της έκρηξης από άλλη οπτική γωνία και από τις 20 Απριλίου 2015

Εάν η έκρηξη που φαίνεται στην εικόνα μας έλαβε χώρα στην πρωτεύουσα της Υεμένης, ήταν επίσης απαραίτητο να επιβεβαιωθεί η ημερομηνία κατά την οποία συνέβη. Μετά από κάποια πρόσθετη έρευνα, βρήκαμε αυτό το ερασιτεχνικό βίντεο στο Youtube, που χρονολογείται επίσης από τις 20 Απριλίου 2015. Το ίδιο βίντεο επιλέχθηκε από διεθνή μέσα ενημέρωσης, όπως το Euronews και το Al Jazeera, στις 20 και 21 Απριλίου 2015, σε αναφορές σχετικά με την έκρηξη της 20ής Απριλίου στη Σαναά.

Image

Στιγμιότυπο από το βίντεο στο Youtube, τραβηγμένο στις 15.03.2022. Η ημερομηνία είναι ορατή στην αριστερή πλευρά της εικόνας, περιτριγυρισμένη από κόκκινο χρώμα.

Το παρόμοιο σχήμα του νέφους καπνού που απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια της έκρηξης και το μέγεθος της πύρινης σφαίρας, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για την ίδια έκρηξη, από άλλη οπτική γωνία, με αυτή που απεικονίζεται στη φωτογραφία της δημοσίευσης του Twitter, όπως αποδεικνύεται από τη σύγκριση των εικόνων που ακολουθούν :

Image

Στιγμιότυπο από το ερασιτεχνικό βίντεο στο Youtube, από τις 15.03.2022, με κόκκινο χρώμα τα σύννεφα καπνού παρόμοια με τη φωτογραφία του Twitter.

Image

Η φωτογραφία του Twitter, που λήφθηκε στις 15.03.2022, με κυκλωμένα με κόκκινο χρώμα τα σύννεφα καπνού που μοιάζουν με το ερασιτεχνικό βίντεο του Youtube.

 

Ο καπνός που υψώνεται στον ουρανό στον κύκλο με τον αριθμό 1 στην αριστερή εικόνα είναι ο ίδιος με αυτόν της δεξιάς εικόνας, επίσης με τον αριθμό 1. Η πύρινη σφαίρα, με τον αριθμό 2 και στις δύο εικόνες, υποδηλώνει επίσης ότι είναι η ίδια. Τέλος, οι ομοιότητες μεταξύ των σύννεφων καπνού, που απεικονίζονται παραπάνω, είναι επίσης ορατές όπως στη φωτογραφία του Reuters, που χρησιμοποιήθηκε από το άρθρο του BBC που αναφέρει τον βομβαρδισμό.

Με βάση αυτά τα στοιχεία, τις γεωγραφικές πληροφορίες που παρουσιάστηκαν νωρίτερα στο άρθρο, καθώς και τις πληροφορίες από τα άρθρα του AFP, της Le Monde, του BBC και της Ναυτεμπορικής, είναι επομένως δυνατό να επιβεβαιωθεί ότι η φωτογραφία, που πρωτοεμφανίστηκε στο Twitter, τραβήχτηκε πράγματι στη Σαναά της Υεμένης, στις 20 Απριλίου 2015. Δείχνει τον βομβαρδισμό μιας αποθήκης πυραύλων από τη συμμαχία υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας .

Χρήση στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία

Στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία, κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πολλές φωτογραφίες και βίντεο με ψευδείς λεζάντες, όπως αυτές που το AFP μπόρεσε να επαληθεύσει.

Ο πόλεμος στην Υεμένη συνεχίζεται ακόμη, όπως προκύπτει από αυτό το άρθρο του AFP της 14ης Μαρτίου ή από αυτό το άρθρο της Καθημερινής της 21ης Ιανουαρίου. Η ανθρωπιστική κατάσταση στη χώρα αυτή είναι εξαιρετικά σοβαρή, με περισσότερους από 30.000 ανθρώπους να υποφέρουν από πείνα, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο οποίος αναφέρει επίσης ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα έχει σοβαρές συνέπειες στην εισαγωγή τροφίμων στην Υεμένη. Η χώρα αυτή καταστρέφεται από έναν επταετή εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των ανταρτών Χούτι, που υποστηρίζονται από το Ιράν και της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης, που υποστηρίζεται από έναν στρατιωτικό συνασπισμό υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας.

Οι ΗΠΑ απέσυραν την υποστήριξή τους προς τον συνασπισμό υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας τον Φεβρουάριο του 2021, όπως αναφέρεται σε αυτά τα άρθρα της Ναυτεμπορικής, του CNN Greece, του BBC ή των New York Times.