Εικόνα που δημιουργήθηκε με AI κυκλοφορεί σε αναρτήσεις για βιολιστή σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης
- Δημοσιεύθηκε στις 28 Ιουλίου 2025 στις 11:56
- 11 λεπτά ανάγνωσης
- Του/Της: Magdalini GKOGKOU, AFP Ελλάδα
Πνευματικά δικαιώματα © AFP 2017-2025. Οποιαδήποτε εμπορική χρήση αυτού του περιεχομένου απαιτεί συνδρομή. Κάντε κλικ εδώ για να μάθετε περισσότερα.
«Ο Χένεκ ο Τσέχος, ήταν ο αρχιβιολιστης στο Αουσβιτς Μπιργκεναου. Η δουλειά του ήταν να συνοδεύει τους μελλοθάνατους στους θαλάμους των αερίων, παίζοντας την Σερενάτα του Σούμπερτ», αναφέρει η περιγραφή σε αυτή την ανάρτηση στο Facebook από τις 3 Ιουλίου 2025. «Η 16χρονη Κλάρα Μίλκοβιτς του ειπε: Η μουσική σου είναι το τελευταίο που θα ακούσω, Σ’ευχαριστω.Ο Χενεκ επέζησε από το Αουσβιτς. Δε ξανά έπιασε βιολί στο χέρι του ποτέ», συνεχίζει η δημοσίευση.
Περιλαμβάνει μια εικόνα ενός ισχνού άντρα που παίζει βιολί, με αποσκελετωμένες φιγούρες, οι οποίες μοιάζουν με κρατούμενους, να στέκονται πίσω του. Η ανάρτηση κοινοποιήθηκε περισσότερες από 200 φορές.
Η εικόνα με μια παρόμοια λεζάντα κοινοποιήθηκε και από άλλους χρήστες στο Facebook (εδώ και εδώ), το Instagram και το X.
Κυκλοφόρησε επίσης σε άλλες γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των αγγλικών και των βουλγαρικών.
Τα σχόλια των χρηστών δείχνουν ότι πολλοί πιστεύουν πραγματικά αυτό το παραπλανητικό αφήγημα. «Δεν θέλω να βλέπω φωτογραφίες από στρατόπεδα συγκέντρωσης γιατί νρεπουμε [sic] σαν άνθρωπος», έγραψε ένας χρήστης. «Ευχαριστώ για την πληροφορία...δεν την ήξερα τη τραγική αυτή λεπτομέρεια», σχολίασε ένας άλλος.
Η εικόνα κυκλοφόρησε εν μέσω μιας τάσης όπου δημιουργοί περιεχομένου παράγουν περιεχόμενο με τεχνητή νοημοσύνη με σκοπό το κέρδος, στοχεύοντας στο συναισθηματικό αντίκτυπο που έχει στους Δυτικούς το Ολοκαύτωμα, στο οποίο δολοφονήθηκαν έξι εκατομμύρια Εβραίοι (αρχειοθετημένο εδώ).
Το μουσείο στον χώρο του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης και εξόντωσης Άουσβιτς–Μπίρκεναου έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για αυτή την τάση, αφότου εντόπισε τις σχετικές αναρτήσεις για πρώτη φορά τον Μάιο του 2025, σύμφωνα με ρεπορτάζ του AFP.
Ενώ η μουσική αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής σχεδόν σε όλα τα ναζιστικά στρατόπεδα, με τους κρατούμενους να αναγκάζονται είτε να τραγουδούν είτε να παίζουν μουσικά όργανα κατόπιν εντολής, τόσο η εικόνα όσο και η ιστορία που κοινοποιούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι κατασκευασμένες.
Οπτικές ασυνέπειες
Μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας οδήγησε σε αποτελέσματα είτε από αναρτήσεις με τον ίδιο ψευδή ισχυρισμό στα ελληνικά και τα αγγλικά είτε από οργανισμούς επαλήθευσης γεγονότων και μέσα ενημέρωσης, τα οποία είχαν ήδη διαψεύσει τον ισχυρισμό.
Το AFP εντόπισε αρκετές οπτικές ασυνέπειες στην εικόνα, οι οποίες αποδεικνύουν ότι είναι απίθανο να είναι αυθεντική. Συγκεκριμένα, το άτομο πίσω από τον βιολιστή έχει τρία δάχτυλα και ο βιολιστής φαίνεται να έχει «τετράγωνες» αρθρώσεις, δυσανάλογα μεγάλου μεγέθους.
Επιπλέον, η τέταρτη χορδή του βιολιού εξαφανίζεται κοντά στον καβαλάρη του οργάνου.
Η εμφάνιση του βιολιστή φαίνεται επίσης άτοπη – έχει πλούσια μαλλιά, σε αντίθεση με τα άλλα άτομα στο βάθος, των οποίων τα κεφάλια είναι ξυρισμένα, και τα απομεινάρια αυτού που ίσως κάποτε ήταν πουκάμισο προσκολλώνται στη μία πλευρά του κορμού του.
Ιστορικές ανακρίβειες
Στις 6 Ιουλίου, ο επίσημος λογαριασμός του Μνημείου Άουσβιτς δημοσίευσε στην πλατφόρμα X ένα στιγμιότυπο οθόνης μίας από τις ψευδείς αναρτήσεις, σχολιάζοντας: «Η δημοσίευση ψεύτικων, δημιουργημένων με τεχνητή νοημοσύνη εικόνων του Άουσβιτς δεν αποτελεί μόνο μια επικίνδυνη διαστρέβλωση. Μια τέτοια κατασκευή δείχνει έλλειψη σεβασμού προς τα θύματα και παρενοχλεί τη μνήμη τους».
Μια ακόμη ιστορική ανακρίβεια που επισημάνθηκε από το Μνημείο Άουσβιτς είναι ότι «η ανδρική ορχήστρα έπαιζε στο ανδρικό στρατόπεδο – η ιστορία ενός κοριτσιού που περνά μπροστά από την ανδρική ορχήστρα είναι μάλλον απίθανη».
Σε ένα σχόλιο κάτω από την ανάρτησή τους, πρόσθεσαν ότι και η ίδια η ιστορία είναι πιθανώς κατασκευασμένη, καθώς έχει ιστορικές ασυνέπειες, όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι οι ορχήστρες στο Άουσβιτς δεν έπαιζαν «ενώ άνδρες, γυναίκες και παιδιά οδηγούνταν στον θάνατό τους», όπως ισχυρίζονται οι ελληνικές αναρτήσεις. Η κύρια δουλειά τους ήταν να παίζουν όταν φάλαγγες κρατουμένων έβγαιναν για δουλειά και επέστρεφαν στο στρατόπεδο», συνεχίζει η ανάρτηση – γεγονός που επιβεβαιώνεται και από άλλους ειδικούς με τους οποίους μίλησε το AFP.
Publishing fake, AI-generated images of Auschwitz is not only a dangerous distortion. Such fabrication disrespects victims and harasses their memory.
— Auschwitz Memorial (@AuschwitzMuseum) July 6, 2025
If you see such posts, please don’t share them. Instead, follow the official @AuschwitzMuseum, where every name, every photo, and… pic.twitter.com/8sMBxvPkOt
Η Δρ. Ελίζ Πετί, της οποίας η έρευνα επικεντρώνεται στη χαρτογράφηση ηχητικών χώρων εντός του ναζιστικού συστήματος στρατοπέδων, δήλωσε ότι η απεικόνιση ενός μουσικού που παίζει βιολί για να συνοδεύει κρατούμενους στους θαλάμους αερίων είναι ιστορικά εσφαλμένη. Οι ορχήστρες «έπαιζαν κοντά στην πύλη όταν οι κρατούμενοι μπαινόβγαιναν στο στρατόπεδο για να εργαστούν στα Κομάντος», δήλωσε στο AFP στις 21 Ιουλίου.
Ενώ ορισμένοι ερευνητές συμφωνούν ότι μπορεί να υπάρχουν ενδείξεις πως αυτό συνέβη σε ορισμένες περιπτώσεις, διαφωνούν ελαφρώς ως προς το αν αυτό συνεχιζόταν κατά τη διάρκεια των εκτελέσεων.
Ο ιστορικός του Κρατικού Μουσείου Άουσβιτς-Μπίρκεναου, Δρ. Γιάσεκ Λατσέντρο, εξήγησε ότι υπάρχουν μαρτυρίες που αναφέρουν την ανδρική ορχήστρα στο Μπίρκεναου να δίνει συναυλίες ενώ νεοαφιχθέντες Εβραίοι οδηγούνταν στους θαλάμους αερίων ή ενώ «οι κρατούμενοι οδηγούνταν στον τόπο της εκτέλεσής τους με απαγχονισμό ή εκτέλεση (αλλά όχι κατά τη διάρκεια της ίδιας της εκτέλεσης)». Ωστόσο, τόνισε ότι οι μουσικοί δεν έπαιζαν σε αυτές τις καταστάσεις «κατά κανόνα», αλλά ότι αυτό συνέβαινε «σποραδικά και ως αποτέλεσμα συμπτώσεων». «Οι μεταγωγές έφταναν άλλωστε σε διάφορες ώρες της ημέρας, όταν η Lagerkapelle [μπάντα του στρατοπέδου] έκανε πρόβες ή έδινε τις Κυριακάτικες συναυλίες της», σημείωσε.
Η Δρ. Σιμπίλε Στάινμπαχερ από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης αναγνώρισε σε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προς το AFP στις 23 Ιουλίου ότι, ενώ ο ρόλος των ορχηστρών κρατουμένων στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν έχει διερευνηθεί πλήρως, υπήρξαν περιπτώσεις όπου η μουσική χρησίμευε επίσης ως συνοδεία, για παράδειγμα κατά την άφιξη των μεταγωγών κρατουμένων, τις επισκέψεις υψηλόβαθμων αξιωματούχων των Ναζί ή ξένων επισκεπτών και μερικές φορές και κατά τις εκτελέσεις. «Λέγεται ότι οι μουσικοί έπρεπε να παίζουν μελωδίες οπερέτας ενώ οι άνθρωποι δολοφονούνταν στους θαλάμους αερίων», ανέφερε σε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προς το AFP στις 23 Ιουλίου.
Επιπλέον, η Στάινμπαχερ τόνισε ότι η εικόνα περιέχει και άλλες ιστορικές ανακρίβειες, όπως το φόντο και τα ρούχα των κρατουμένων που απεικονίζονται.
«Το φόντο δεν μπορεί να ταυτοποιηθεί, αλλά σίγουρα δεν είναι το Μπίρκεναου», εξήγησε. «Η ένδυση και οι εμφανώς εξαντλημένοι κρατούμενοι ενισχύουν τις αμφιβολίες μου σχετικά με τη γνησιότητα της εικόνας. Επιπλέον, οι κρατούμενοι έπρεπε να είναι ντυμένοι· δεν υπήρχε περίπτωση να στέκονταν για προσκλητήριο με γυμνό το επάνω μέρος του σώματος», πρόσθεσε.
«Οι περισσότεροι κρατούμενοι στο Άουσβιτς φορούσαν ριγέ στολές (κάτι που δεν φαίνεται εδώ), δεν είχαν ζώνες και οι αριθμοί των στρατοπέδων ήταν ραμμένοι και στα παντελόνια τους. Μπορείτε επίσης να δείτε τα μαλλιά του "Χενεκ" – οι κρατούμενοι είχαν ξυρισμένα κεφάλια. Το 1943, οι κρατούμενοι είχαν επίσης τατουάζ με αριθμούς – ειδικά οι Εβραίοι κρατούμενοι, που άρχισαν να τα κάνουν από την άνοιξη του 1942», δήλωσε ο Πάβελ Σαβίτσκι, αναπληρωτής εκπρόσωπος Τύπου του Μνημείου Άουσβιτς.
Το AFP αναζήτησε στα Αρχεία Arolsen – Διεθνές Κέντρο για τη Ναζιστική Δίωξη Θυμάτων και Επιζώντων του Ολοκαυτώματος το όνομα «Κλάρα Μίλκοβιτς», που αναφέρεται στις ελληνικές αναρτήσεις, χρησιμοποιώντας τα φίλτρα «Άουσβιτς» και «Μπίρκεναου» στην κατηγορία «Τόπος Φυλάκισης». Βρέθηκε ένα άτομο με αυτά τα κριτήρια, που γεννήθηκε το 1932, δηλαδή θα ήταν 11 ετών το 1943 (και όχι 16, όπως αναφέρεται στην ανάρτηση) – τη χρονιά που υποτίθεται ότι τραβήχτηκε η φωτογραφία του βιολιστή.
Εργαλεία Ανίχνευσης Τεχνητής Νοημοσύνης
Η υπηρεσία επαλήθευσης γεγονότων του AFP ανέλυσε επίσης την εικόνα μέσω της GetReal Labs, μιας εταιρείας κυβερνοασφάλειας που χρησιμοποιεί εγκληματολογική ανάλυση για την ανίχνευση συνθετικού περιεχομένου, η οποία επιβεβαίωσε ότι η εικόνα είναι συνθετική.
Αναλύσαμε, επίσης, την εικόνα μέσω του εργαλείου ανίχνευσης τεχνητής νοημοσύνης Hive Moderation, το οποίο κατέληξε ότι η εικόνα είναι πολύ πιθανό να περιέχει περιεχόμενο δημιουργημένο από τεχνητή νοημοσύνη ή deepfake, με επίπεδο εμπιστοσύνης 99,9%.
Το AFP βρήκε ένα βίντεο που δημοσιεύτηκε στο Facebook στις 5 Ιουλίου 2025, το οποίο απεικονίζει τον ίδιο βιολιστή με αυτόν στην κατασκευασμένη εικόνα, να παίζει με ένα ηχητικό υπόβαθρο που ακούγεται σαν μουσική βιολιού.
Χρησιμοποιώντας καρέ–κλειδιά από το βίντεο και το εργαλείο μεγέθυνσης του InVID, το AFP εντόπισε κάποιες ασυνέπειες. Ο μουσικός φαίνεται τυφλός, κάτι που μπορεί να είναι αλήθεια, αλλά τα πρόσωπα στο πίσω μέρος του βίντεο –κάποια μοιάζουν με ζόμπι ή φορούν γυαλιά ηλίου– φαίνονται ψεύτικα.
Το άτομο στα αριστερά του μουσικού μοιάζει σαν να μην έχει στέρνο, με τα πλευρά του να φτάνουν μέχρι τη ζώνη του παντελονιού του.
Επιπλέον, το AFP ανέλυσε τον ήχο του βίντεο χρησιμοποιώντας το Deepfake Total, ένα εργαλείο που ανιχνεύει ηχητικά deepfakes. Με βαθμολογία 74%, είναι πολύ πιθανό η μουσική να έχει δημιουργηθεί με τεχνητή νοημοσύνη.
Χρησιμοποιώντας το εργαλείο δημιουργίας εικόνων του ChatGPT, η ομάδα επαλήθευσης γεγονότων του AFP δημιούργησε μια εικόνα παρόμοια με την παραπλανητική που κυκλοφορούσε στο διαδίκτυο, δίνοντας μια λεπτομερή κειμενική οδηγία («prompt» στα αγγλικά) βασισμένη στην περιγραφή της παραπλανητικής εικόνας. Λάβαμε τα ακόλουθα αποτελέσματα.
Τα πρώτα στρατόπεδα συγκέντρωσης που ιδρύθηκαν το 1933, λίγο αφότου ο Χίτλερ έγινε Καγκελάριος, χρησιμοποιούνταν κυρίως για τη φυλάκιση πολιτικών αντιπάλων της ναζιστικής πολιτικής. Μέχρι το τέλος του 1942, είχαν τεθεί σε λειτουργία έξι στρατόπεδα εξόντωσης, μεταξύ των οποίων και το Άουσβιτς–Μπίρκεναου, μετά τη σύσκεψη της Βάνζεε που επισημοποίησε την πολιτική των Ναζί για την εξόντωση των Εβραίων στην κατεχόμενη Ευρώπη.
Περίπου 1,1 εκατομμύριο άνθρωποι δολοφονήθηκαν στο Άουσβιτς –το μεγαλύτερο στρατόπεδο θανάτου– από τα 1,3 εκατομμύρια ανθρώπους που εξορίστηκαν εκεί μεταξύ των ετών 1940 και 1945. Περίπου ένα εκατομμύριο από αυτούς που σκοτώθηκαν ήταν Εβραίοι, και μεταξύ των άλλων θυμάτων ήταν Ρομά, Ρώσοι αιχμάλωτοι πολέμου και Πολωνοί.
Το AFP έχει επαληθεύσει και άλλους ισχυρισμούς που αφορούν εικόνες που δημιουργήθηκαν με τεχνητή νοημοσύνη.
Υπάρχει περιεχόμενο που θα θέλατε να ελέγξει το AFP;
Επικοινωνήστε μαζί μας
