Αυτό το βίντεο δεν δείχνει ένα άδειο φέρετρο στην Ουγκάντα

«Ινδική μετάλλαξη, κάνουν ότι ψεκάζουν τον νεκρό αλλά μετά το ανοίγουν και δεν είναι κανείς», λέει μια ανάρτηση, που έγινε στις 26 Ιουνίου 2021 στο Facebook, κι έχει συγκεντρώσει περισσότερες από 1.500 κοινοποιήσεις έκτοτε. Η ανάρτηση παρουσιάζει ένα βίντεο, στο οποίο άνδρες με άσπρες προστατευτικές στολές στέκονται πάνω από ένα φέρετρο, και ο συντάκτης της παροτρύνει τον κόσμο να το δει.

Image

Μία από τις παραπλανητικές αναρτήσεις στο Facebook, λήψη εικόνας στις 7 Ιουλίου 2021

Μια άλλη ανάρτηση, στις 27 Ιουνίου 2021, παρουσιάζει το ίδιο βίντεο. «Κενά φέρετρα στην Ουγκάντα», αναφέρει ο χρήστης που το έχει κοινοποιήσει. «ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΑΤΗ». Οι αναρτήσεις με το συγκεκριμένο βίντεο έχουν κοινοποιηθεί συνολικά περισσότερες από 4.200 φορές τις τελευταίες δέκα ημέρες, κι έχουν συγκεντρώσει περισσότερες από 142.000 προβολές. Σε κάποιες εξ αυτών αναφέρεται ότι η λήψη του συγκεκριμένου βίντεο έχει γίνει στην Ουγκάντα, και σε άλλες όχι.

Ωστόσο, ο ισχυρισμός πως το φέρετρο που εμφανίζεται στο βίντεο είναι άδειο είναι ψευδής: οι άνθρωποι στο βίντεο ακούγονται να λένε ότι το σώμα βρίσκεται στο φέρετρο, κάτι που επιβεβαίωσε στο AFP και η κόρη του θανόντος.

Τι έδειξε μια πρώτη αναζήτηση

Μια αναζήτηση της εικόνας με την πλατφόρμα διαδικτυακής αναζήτησης InVID από το AFP οδήγησε σε αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα, στις οποίες αναφερόταν ότι η εν λόγω σκηνή έχει λάβει χώρα στην Ουγκάντα.

Το βίντεο είχε κοινοποιηθεί με τον ισχυρισμό ότι οι κυβερνήσεις κρατούν τα πτώματα για εμπόριο οργάνων (παράδειγμα εδώ), ή υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση της χώρας παραποιεί τα στοιχεία ως προς τον αριθμό θανάτων από Covid-19 (παράδειγμα εδώ).

Οι εν λόγω αναρτήσεις είχαν πραγματοποιηθεί στις 15 και 17 Ιουνίου 2021, αντίστοιχα, μερικές ημέρες προτού ο ισχυρισμός παρουσιαστεί και σε αναρτήσεις στα ελληνικά στα κοινωνικά δίκτυα.

Τι λένε οι άνθρωποι στο βίντεο

Το βίντεο, που τραβήχτηκε σε ένα νεκροταφείο κατά τη διάρκεια μιας κηδείας, δείχνει άνδρες ντυμένους με προστατευτική ενδυμασία να μεταφέρουν ένα λευκό φέρετρο, ενώ θεατές τους φωνάζουν στην τοπική διάλεκτο Lukonzo της Ουγκάντα.

Το AFP επιβεβαίωσε με τον ανταποκριτή του στην Ουγκάντα τι λένε οι παριστάμενοι. «Πρέπει να σας τον δείξουν, αφήστε τους να σας τον δείξουν! Ας σας δείξουν τον πατέρα σας, ναι, ας σας δείξουν τον πατέρα σας!» φωνάζουν. Οι άνθρωποι με την προστατευτική στολή συμμορφώνονται και ανοίγουν το φέρετρο.

Το βίντεο είναι πολύ χαμηλής ποιότητας, αλλά μπορούμε να δούμε ότι το φέρετρο δεν είναι «άδειο», όπως αναφέρεται στους ισχυρισμούς. Ένα μακρύ σχήμα καλυμμένο με κάτι που μοιάζει με κουβέρτα βρίσκεται μέσα. Αρκετοί άνδρες στο βίντεο αφαιρούν ένα κομμάτι από το υλικό στο ένα άκρο του φέρετρου, και στη συνέχεια το βάζουν πίσω. Ακούγονται ορισμένοι άνθρωποι να λένε «α, αυτός είναι, αυτός είναι όντως!» και «αυτός είναι, πέθανε από κορονοϊό».

Οι αρχές επιβεβαιώνουν την ταφή

Η δημοσιότητα που έλαβαν το βίντεο και ο ψευδής ισχυρισμός περί άδειου φέρετρου ώθησαν τις αρχές και την οικογένεια να αντιδράσουν δημόσια, και να εξηγήσουν ότι στο φέρετρο βρισκόταν πράγματι το πτώμα ενός άνδρα.

Η Nile Post ανέφερε στις 18 Ιουνίου 2021 ότι το περιστατικό έλαβε χώρα σε ένα χωριό της περιφέρειας Kasese στη δυτική Ουγκάντα, κατά τη διάρκεια της ταφής ενός τοπικού αξιωματούχου, ονόματι Franco Bwambale Kabwangana. Το βίντεο, καθώς και οι εξηγήσεις της οικογένειας και των αρχών δημοσιεύτηκαν εδώ από την οργάνωση Umbrella for journalists στο Kasese, η οποία χαρακτήρισε τον ισχυρισμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης «fake news», και εδώ από μια αφρικανική ειδησεογραφική ιστοσελίδα.

Η υπουργός Υγείας της Ουγκάντας, Jane Ruth Aceng Ocero, εξήγησε επίσης στο NTV Uganda ότι η κηδεία οργανώθηκε με εργαζόμενους στον τομέα της υγείας. Ωστόσο, οι ντόπιοι ανάγκασαν τους εργαζόμενους να ανοίξουν το φέρετρο και να δείξουν στους παριστάμενους ότι το πτώμα βρισκόταν πράγματι μέσα, και απαίτησαν να γίνουν σεβαστές οι τελετές ταφής λόγω της θέσης που κατείχε ο νεκρός.

Και η κόρη επιβεβαιώνει την ταφή

Η Immaculate Masika, κόρη του θανόντος, επιβεβαίωσε στο AFP ότι αναγνώρισε το βίντεο από την κηδεία. «Αυτό που υποστηρίζεται, ότι δηλαδή η κυβέρνηση έθαψε ένα άδειο φέρετρο, δεν είναι αλήθεια. Ως οικογένεια, εμείς θάψαμε το σώμα του, και η συζήτηση για την ταφή ενός άδειου φέρετρου θα πρέπει να αγνοηθεί και το θέμα να λήξει», δήλωσε στο AFP στις 25 Ιουνίου 2021.

«Η στιγμή που τραβήχτηκε το βίντεο είναι όταν οι πενθούντες είχαν αρπάξει το πτώμα από την ιατρική ομάδα ταφής, και το πήγαν μέσα στο σπίτι για εξέταση, καθώς ο κόσμος ήθελε να μάθει αν όντως ήταν εκείνος, ενώ άλλοι είχαν παραπονεθεί ότι δεν ήταν κατάλληλα ντυμένος», εξήγησε αργότερα σε συνέντευξή της στο AFP.

Είπε ότι η οικογένειά της είχε λάβει ενημέρωση από μια ιατρική ομάδα που τους είχε εξηγήσει ότι, δεδομένου ότι ο πατέρας της είχε βρεθεί θετικός στην Covid-19 πριν πεθάνει, η σορός δεν θα μπορούσε να εκτεθεί στους παρισταμένους. Ωστόσο, είπε ότι μεθυσμένοι χωρικοί διέκοψαν τη διαδικασία και απαίτησαν να ανοίξει το φέρετρο παρά την επιθυμία της οικογένειας.

«Ήμουν παρών από τη στιγμή που σταμάτησαν την ομάδα ταφής προτού κατεβάσει το φέρετρο στον τάφο. Το πήραν και το άνοιξαν με τη βία, αφαίρεσαν το πτώμα, το μετέφεραν στο σπίτι, το έντυσαν κατάλληλα, και το τοποθέτησαν ξανά στο φέρετρο. Αλλά αυτή τη φορά έφτασε η αστυνομία, διέλυσε τον κόσμο, και η ταφή συνεχίστηκε. Αν όντως το σώμα του πατέρα μου δεν ήταν στο φέρετρο, πιστεύετε ότι οι εξαγριωμένοι πενθούντες θα επέτρεπαν στην ιατρική ομάδα να μείνει και να παρακολουθήσει χωρίς να τους λιντσάρει;» πρόσθεσε η Masika.

Τα τοπικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι η οικογένεια ζήτησε συγγνώμη από τους εργαζόμενους που είχαν συμμετάσχει στην ταφή για το περιστατικό.

Η βαθιά δυσπιστία της κοινής γνώμης απέναντι στις κυβερνήσεις των αφρικανικών χωρών έχει τροφοδοτήσει ψευδείς και παραπλανητικούς ισχυρισμούς από την αρχή της πανδημίας του Covid-19, και έχει αποδειχθεί σημαντικός εχθρός στον αγώνα κατά του ιού. Οι ψευδείς, παραπλανητικοί και ενίοτε ανυπόστατοι ισχυρισμοί κυμαίνονται από ζητήματα που αφορούν τον αριθμό των θανάτων του Covid-19, μέχρι τους φόβους για τα εμβόλια (βλ. επίσης εδώ).