Η έξαρση κρουσμάτων ευλογιάς των πιθήκων δεν συνδέεται με εμβόλια κατά της Covid-19

«Το εμβόλιο της Astrazeneca περιέχει έναν αδενοϊό χιμπατζή. Αν και οι πίθηκοι και οι χιμπατζήδες διαφέρουν ελαφρώς, οι χιμπατζήδες επίσης παθαίνουν και μεταδίδουν τη μαϊμουδοευλογια», γράφει μια ανάρτηση στο Facebook που συνοδεύεται από μια φωτογραφία στην οποία φαίνονται τα συστατικά του Vaxzevria, υποδηλώνοντας μια σύνδεση μεταξύ του αδενοϊού του χιμπατζή και της ευλογιάς των πιθήκων. Η ανάρτηση κοινοποιήθηκε περισσότερες από 100 φορές από τη δημοσίευσή της στις 21 Μαΐου 2022.

«Τι έλεγαν οι ψεκασμενοι ότι περιέχει μέσα το emv-o-lio? Αδενοιο χιμπατζή?» αναρωτιέται μια άλλη ανάρτηση με σχεδόν 100 κοινοποιήσεις που παραθέτει ένα στιγμιότυπο οθόνης που δείχνει ένα άρθρο με τον εξής τίτλο: «Ξαφνικός διπλασιασμός των περιστατικών ευλογιάς των πιθήκων θα ανακοινωθεί στη Βρετανία».

Στα σχόλια κάτω από τις αναρτήσεις, οι χρήστες φαίνεται να πιστεύουν ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ του εμβολίου της Astrazeneca και της έξαρσης κρουσμάτων ευλογιάς των πιθήκων. «Αυτοί διαφέρουν από τους απλούς δολοφόνους. Έχουν φαντασία κι ευρηματικότητα», αναφέρει ένα σχόλιο. Ένας άλλος χρήστης διευκρινίζει, ωστόσο: «Η ευλογιά των πιθήκων δεν ξεκινάει από τους πιθήκους, αλλά από τα τρωκτικά τα οποία τον μεταφέρουν στον πίθηκο ».

Image

Αναρτήσεις με τον παραπλανητικό ισχυρισμό στο Facebook. Λήψη εικόνων: 27/05/2022

Παρόμοιες αναρτήσεις έχουν εμφανιστεί στα γερμανικά, τα γαλλικά, τα ουγγρικά και άλλες γλώσσες.

Οι αναρτήσεις εμφανίστηκαν μετά την έξαρση κρουσμάτων ευλογιάς των πιθήκων σε μη ενδημικές χώρες την άνοιξη του 2022. Όπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), στις 26 Μαΐου είχαν αναφερθεί «αθροιστικά 257 εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα και περίπου 120 ύποπτα κρούσματα» σε μη ενδημικές χώρες, προσθέτοντας ότι «μέχρι σήμερα δεν έχουν αναφερθεί σχετικοί θάνατοι».

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, τα συμπτώματα της ευλογιάς των πιθήκων, όπως ο πυρετός ή τα δερματικά εξανθήματα, συνήθως υποχωρούν μόνα τους μετά από μερικές εβδομάδες, ενώ οι θάνατοι είναι σπάνιοι. Ο ιός μεταδίδεται μέσω στενής επαφής με μολυσμένο άτομο ή ζώο ή με υλικό που έχει μολυνθεί από τον ιό. Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για την ευλογιά των πιθήκων, αλλά ο εμβολιασμός κατά της ευλογιάς είναι περίπου 85% αποτελεσματικός στην πρόληψη της νόσου, σύμφωνα με την ίδια πηγή.

Ερωτώμενος αν θα μπορούσε να υπάρχει σχέση μεταξύ του αδενοϊού του χιμπατζή που χρησιμοποιείται στο εμβόλιο Vaxzevria και της ευλογιάς των πιθήκων, ο Yannick Simonin, καθηγητής ιολογιάς με ειδίκευση στους νεοεμφανιζόμενους ιούς στο Πανεπιστήμιο του Μονπελιέ, δήλωσε στο AFP στις 25 Μαΐου πως «είναι αδύνατον να ισχύει κάτι τέτοιο». Επισήμανε τη μεγάλη διαφορά μεταξύ των γονιδιωμάτων των δύο ιών: «οι διαφορές μεταξύ των δύο ιών είναι ίδιες με αυτές μεταξύ ενός μυρμηγκιού και ενός ρινόκερου».

Ο αδενοϊός χιμπατζή του Vaxzevria είναι «ακίνδυνος»

Όπως διαβάζουμε στα χαρακτηριστικά του προϊόντος του Vaxzevria, το εμβόλιο που παράγεται από την AstraZeneca και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης περιέχει έναν «αδενοϊό χιμπατζή που κωδικοποιεί τη γλυκοπρωτεΐνη SSARS-CoV-2 Spike (ChAdOx1-S)».

Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης για το εμβόλιο, πρόκειται για έναν «ακίνδυνο, εξασθενημένο» αδενοϊό που συνήθως προκαλεί το κοινό κρυολόγημα στους χιμπατζήδες (οι οποίοι διαφέρουν από τους πιθήκους), αλλά έχει τροποποιηθεί γενετικά έτσι ώστε να είναι αδύνατο να αναπαραχθεί στον άνθρωπο, όπως εξηγεί το άρθρο. Ο τροποποιημένος αδενοϊός έχει ρυθμιστεί προκειμένου να παράγει τις πρωτεΐνες-αιχμές του SARS-CoV-2 - του ιού που προκαλεί την Covid-19 - ώστε το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού να μάθει να τις αναγνωρίζει και να είναι προετοιμασμένο για μια πραγματική μόλυνση.

Image

Ο τρόπος με τον οποίο το εμβολίο των Oxford-AstraZeneca χρησιμοποιεί προσαρμοσμένους ιούς για να δημιουργήσει ανοσολογική αντίδραση κατά του SARS-CoV-2. ( AFP / John SAEKI, Laurence CHU)

Σύμφωνα με την ίδια πηγή, «ο ChAdOx1 επιλέχθηκε ως η καταλληλότερη τεχνολογία για το εμβόλιο κατά του SARS-CoV-2, καθώς έχει αποδειχθεί ότι παράγει ισχυρή ανοσολογική απόκριση με μία δόση σε σχέση με άλλα εμβόλια». «Οι φορείς αδενοϊών χιμπατζήδων είναι ένας πολύ καλά μελετημένος τύπος εμβολίου, ο οποίος έχει χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια σε χιλιάδες άτομα», προσθέτει.

Όπως δήλωσε στο AFP στις 26 Μαΐου η Teresa Lambe, καθηγήτρια Εμβολιολογίας και Ανοσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και ηγετικό μέλος της ομάδας Oxford Covid-19 για την παραγωγή του εμβολίου, «ο αδενοϊός χιμπατζή AZD1222 που χρησιμοποιείται στο εμβόλιο έχει τροποποιηθεί γενετικά έτσι ώστε να είναι αδύνατο να αναπτυχθεί στον άνθρωπο».

Κάποιες αναρτήσεις ισχυρίζονται λανθασμένα ότι το Vaxzevria περιέχει επίσης γενετικά τροποποιημένα ανθρώπινα εμβρυικά νεφρικά κύτταρα (HEK). Τα κύτταρα HEK χρησιμοποιήθηκαν πράγματι στην παραγωγή του Vaxzevria, αλλά δεν περιέχονται στο εμβόλιο. Επειδή ο αδενοϊός που χρησιμοποιείται στο εμβόλιο έχει τροποποιηθεί ώστε να μην μπορεί να αναπαραχθεί, οι επιστήμονες χρειάζονται έναν τρόπο να τον παράγουν σε μεγάλες ποσότητες για τα εμβόλια. Αυτό γίνεται με τη βοήθεια κυττάρων HEK. Όπως αναφέρεται στις πληροφορίες προϊόντος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων για το Vaxzevria, ο αδενοϊός χιμπατζή «παρήχθη σε γενετικά τροποποιημένα κύτταρα ανθρώπινου εμβρυικού νεφρού (HEK) 293 και με τεχνολογία ανασυνδυασμένου DNA». Το Vaccine Knowledge Project του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης εξηγεί ότι τα κύτταρα HEK 293 «ελήφθησαν από το νεφρό ενός νομίμως αμβλωθέντος εμβρύου το 1973».

Άλλα εμβόλια κατά της Covid-19, όπως αυτά που παρήγαγαν οι Janssen και Jonhson&Johnson ή το Sputnik V, χρησιμοποίησαν επίσης αδενοϊούς για να προκαλέσουν ανοσολογική απόκριση στον SARS-CoV-2. Ωστόσο, δεν χρησιμοποίησαν αδενοϊούς χιμπατζήδων αλλά ανθρώπινους.

Η ευλογιά των πιθήκων ανήκει σε διαφορετική οικογένεια ιών

Η ευλογιά των πιθήκων είναι μία ζωονόσος - ένας ιός που μεταδίδεται από τα ζώα στον άνθρωπο - με συμπτώματα παρόμοια με εκείνα που είχαν παρατηρηθεί στο παρελθόν σε ασθενείς με ευλογιά, αν και κλινικά είναι λιγότερο σοβαρός, όπως εξηγεί το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC). Ανήκει στο γένος Orthopoxvirus της οικογένειας Poxviridae, η οποία περιλαμβάνει και άλλους ιούς όπως η ευλογιά.

Οι αδενοϊοί, όπως αυτός που χρησιμοποιείται στο εμβόλιο Vaxzevria, ανήκουν σε διαφορετική γενετική οικογένεια που ονομάζεται Adenoviridae.

«Δεν υπάρχει καμία βάση για να υποστηριχθεί ότι η έξαρση της ευλογιάς των πιθήκων συνδέεται με τα εμβόλια» δήλωσε στο AFP στις 25 Μαΐου ο David Heymann, καθηγητής επιδημιολογίας λοιμωδών νοσημάτων στη Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου (LSHTM).

«Η ευλογιά των πιθήκων είναι ένας ιός DNA που προέρχεται από την οικογένεια orthopox», δήλωσε ο Heymann, ο οποίος έχει ερευνητική εμπειρία με κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων στον άνθρωπο στην κεντρική και δυτική Αφρική. Είναι επίσης «ένας πολύ σταθερός ιός που δεν μεταλλάσσεται - και αν μεταλλάσσεται, είναι κατά ελάχιστο», προσθέτει.

Σε ερώτηση σχετικά με την πιθανότητα ο αδενοϊός χιμπατζή που χρησιμοποιήθηκε στο Vaxzevria να μεταλλαχθεί στον ιό της ευλογιάς των πιθήκων, η Teresa Lambe ήταν εξίσου σαφής: «πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικούς τύπους ιών, οπότε δεν είναι δυνατόν ο αδενοϊός να μετατραπεί σε ευλογιά των πιθήκων».

«Οι αδενοϊοί έχουν διαφορετικό μέγεθος και δομή [από τους ιούς της ευλογιάς] και προσβάλλουν διαφορετικά κύτταρα και διαφορετικούς ξενιστές», προσθέτει ο Yannick Simonin.

Παρά το όνομά του, ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων δεν πιστεύεται ότι προέρχεται από πρωτεύοντα θηλαστικά, τα οποία μπορούν επίσης να νοσήσουν από τη μόλυνση. Το όνομά της προέρχεται από το γεγονός ότι ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1958, όταν εμφανίστηκαν δύο κρούσματα μιας ασθένειας που έμοιαζε στην ευλογιά σε αποικίες πιθήκων που διατηρούνταν για ερευνητικούς σκοπούς, όπως εξηγεί το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC).

Το είδος που φέρει φυσιολογικά την ευλογιά των πιθήκων παραμένει άγνωστο. «Όπως και οι άνθρωποι, οι πίθηκοι θεωρούνται ξενιστές της νόσου... Ορισμένα στοιχεία υποδηλώνουν ότι ενδημικά τρωκτικά της Αφρικής, όπως οι γίγαντες αρουραίοι της Γκάμπια (Cricetomys gambianus) και οι σκίουροι, ενδέχεται να αποτελούν φυσική δεξαμενή του ιού», σύμφωνα με το ECDC.

Στον ιστότοπό του, το εθνικό ιατρικό ερευνητικό ινστιτούτο της Γαλλίας INSERM απορρίπτει επίσης τις «φήμες και τις ψευδείς πληροφορίες» σχετικά με μια πιθανή σχέση μεταξύ της ευλογιάς των πιθήκων και των εμβολίων κατά της Covid-19.

«Η σύνδεση αυτή είναι απολύτως αβάσιμη, πρώτα απ' όλα επειδή ο ιός αυτός [της ευλογιάς των πιθήκων] δεν είναι εμφανίζεται μόνο στους πιθήκους (απαντάται μάλιστα και σε άλλα είδη, ιδίως σε τρωκτικά). Επιπλέον, ανήκει στην οικογένεια των ιών της ευλογιάς (poxvirus) και όχι σε αυτήν των αδενοϊών».

Η έξαρση της ευλογιάς των πιθήκων έχει συνδεθεί σε κάποιες περιπτώσεις με το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας ή ακόμη και με τον ιό HIV. Και πάλι, οι συνδέσεις αυτές είναι αβάσιμες. «Οι ιοί της πολιομυελίτιδας αποτελούν ξεχωριστή οικογένεια από τους ιούς της ευλογιάς και προκαλούν εντελώς διαφορετικά συμπτώματα» δήλωσε ο Simonin. «Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων είναι ένας μεγάλος και περίπλοκος ιός DNA, ενώ ο HIV είναι ένας ρετροϊός που χρησιμοποιεί RNA ως γονιδιωματικό υλικό», εξήγησε η Lambe σχετικά με τον ισχυρισμό ότι ευλογιά των πιθήκων σχετίζεται με τον HIV.