Φωτογραφία δημοσιογράφου του BBC που καλύπτεi την Ουκρανία χρησιμοποιείται για να υπονομεύσει το ρεπορτάζ για τους ρωσικούς βομβαρδισμούς στο Ιρπίν

«Δημοσιογράφος του ΒΒC προσποιείται ότι είναι στην πρώτη γραμμή ενώ η γυναίκα πίσω διερωτάται τι κάνει», αναφέρει μια κυπριακή ανάρτηση στο Facebook της 5ης Οκτωβρίου.

Η ανάρτηση κοινοποιεί μια φωτογραφία που δείχνει έναν δημοσιογράφο να κρατάει μικρόφωνο και να φοράει κράνος και αλεξίσφαιρο γιλέκο με την ένδειξη PRESS. Είναι ξαπλωμένος στο πλάι στο έδαφος. Στο βάθος είναι μια γυναίκα που κρατάει τσάντες, κοιτάζει προς το μέρος του.

Image

Στιγμιότυπο της παραπλανητικής ανάρτησης στο Facebook. Λήψη εικόνας: 10/10/2022

Μια παρόμοια ανάρτηση στο Facebook εντοπίστηκε εδώ, καθώς μια άλλη κοινοποιεί ένα κολάζ της ίδιας εικόνας, εδώ. Άλλοι Έλληνες χρήστες δημοσίευσαν στιγμιότυπο από την ιστοσελίδα του BBC Japan με την ίδια εικόνα, εδώ και εδώ. Μια μετάφραση, με τη χρήση του Google Lens, των υπότιτλων κάτω από τον δημοσιογράφο αναφέρει: «Αυτή είναι η άκρη της πόλης που έχει φτάσει η Ρωσία». Οι λέξεις στην επάνω πλευρά του στιγμιότυπου οθόνης είναι ετικέτες σχετικά με θέματα του BBC, που διαβάζονται από αριστερά προς τα δεξιά: «Αρχική σελίδα», «Κορονοϊός», «Κλιματική αλλαγή», «Ιαπωνία».

Ο ίδιος ισχυρισμός που απαξιώνει την κάλυψη του BBC κοινοποιήθηκε και σε άλλες γλώσσες, μεταξύ άλλων στα βουλγαρικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ουγγρικά.

Το AFP εντόπισε την πηγή των φωτογραφιών σε ένα ρεπορτάζ του BBC τον Μάρτιο του 2022, λίγες εβδομάδες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Βρήκαμε επίσης ξεχωριστές πηγές για το πλαίσιο στο οποίο γυρίστηκε το ρεπορτάζ και μιλήσαμε με τον δημοσιογράφο, τον γνωστό ανταποκριτή του BBC Jeremy Bowen.

Οι ισχυρισμοί ότι ο δημοσιογράφος υποκρινόταν ή υπερβάλλει είναι παραπλανητικοί. Το ρεπορτάζ γυρίστηκε στην πόλη Ιρπίν κατά τη διάρκεια σφοδρών βομβαρδισμών, στους οποίους σκοτώθηκαν αρκετοί άμαχοι. Οι βομβαρδισμοί καταδικάστηκαν από πολλές χώρες .

Από τότε που η Ρωσία εξαπέλυσε την επίθεσή στην Ουκρανία, υπήρξαν δεκάδες ισχυρισμοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που προσπαθούσαν να απαξιώσουν την κάλυψη της σύγκρουσης από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης. Παραδείγματα είναι εδώ, εδώ ή εδώ.

Ρεπορτάζ από το Ιρπίν κατά τη διάρκεια της επίθεσης

Μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας στο Google της φωτογραφίας του δημοσιογράφου στην ανάρτηση οδήγησε σε ένα άρθρο των Times του Jeremy Bowen που δημοσιεύθηκε στις 20 Μαρτίου 2022. Δείχνει την ίδια φωτογραφία, η οποία φέρει τη λεζάντα «Ο Jeremy Bowen καλύπτει την επίθεση στο Ιρπίν».

Ο Jeremy Bowen είναι διεθνής συντάκτης στο BBC News. Προηγουμένως ήταν συντάκτης του BBC στη Μέση Ανατολή και έχει σημαντική εμπειρία ως πολεμικός ρεπόρτερ.

Στο άρθρο των Times, ο Bowen περιγράφει την εμπειρία του καλύπτοντας τον πόλεμο στην Ουκρανία, ιδιαίτερα τα γεγονότα στο Irpin, το οποίο βρίσκεται περίπου 25 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Κιέβου.

Για την εικόνα που τον απεικονίζει να κάνει ρεπορτάζ ενώ είναι ξαπλωμένος στο έδαφος, γράφει: «Οι οβίδες που προσγειώνονται πολύ κοντά για να μην τις αγνοήσουμε κάνουν έναν ήχο που βουίζει για μερικά δευτερόλεπτα πριν από την έκρηξη. Είναι στην ανθρώπινη φύση να προσπαθείς να απομακρυνθείς και ο μόνος τρόπος για να το κάνεις αυτό βιαστικά είναι να ξαπλώσεις στο έδαφος, γι' αυτό και έκανα το 'standupper' μου, το κομμάτι όπου ένας τηλεοπτικός ρεπόρτερ μιλάει απευθείας στον φακό, από πρηνή θέση καθώς οι δύο πλευρές πυροβολούσαν η μία την άλλη με οβίδες πυροβολικού».

Με μια αναζήτηση με λέξεις-κλειδιά στο Google, βρήκαμε ένα βίντεο που δημοσιεύτηκε στις 6 Μαρτίου 2022, στο κανάλι του BBC στο YouTube, με τίτλο στα αγγλικά «Horrific scenes in battle for Kyiv as families killed fleeding Russian onslaught - BBC News».

Η σκηνή με τον Μπόουεν να βρίσκεται και τη γυναίκα στο βάθος ξεκινάει στο 1:59 λεπτό του βίντεο. «Υπάρχουν αρκετά εισερχόμενα πυρά τώρα, πυρά πυροβολικού. Υπάρχουν πολλοί άμαχοι τριγύρω», λέει ο Bowen. «Αυτή είναι η άκρη της πόλης στην οποία έχουν φτάσει οι Ρώσοι».

Ωστόσο, μπορούμε να δούμε ότι λίγο πριν η γυναίκα αρχίσει να περπατά προς την κατεύθυνση του δημοσιογράφου, στο 1,58 λεπτό, σκύβει κι αυτή. Στο βάθος ακούγονται έντονοι βομβαρδισμοί.

Image

Στιγμιότυπο από το βίντεο του BBC που αναρτήθηκε στο Youtube, όπου φαίνεται ο δημοσιογράφος Bowen και η γυναίκα να σκύβουν στο βάθος της εικόνας. Λήψη εικόνας: 07/10/2022

Ο ισχυρισμός είναι «κακόβουλος», λέει ο Bowen στο AFP

Επικοινωνώντας με το AFP στις 6 Οκτωβρίου 2022, ο Bowen επιβεβαίωσε ότι είχε δει τους ισχυρισμούς των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που υπονοούσαν ότι βρισκόταν σε ασφαλή θέση και ήταν ξαπλωμένος στο έδαφος, προσποιούμενος μια δραματική σκηνή, ενώ η γυναίκα στο παρασκήνιο ήταν έξω για μια βόλτα ή έκανε τα ψώνια της.

«Ο ισχυρισμός είναι μια κακόβουλη φαντασίωση», δήλωσε ο Bowen στο AFP μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

«Έχω καλύψει περισσότερους από 20 πολέμους από το 1989 και έχω βρεθεί πολλές φορές κάτω από πυρά οβίδων. Θα έλεγα ότι η περιοχή της γέφυρας βρισκόταν υπό σφοδρό βομβαρδισμό. Όπως είπα στο άρθρο, δεν ήταν βέβαιο ότι στόχευαν αμάχους (αν και αυτό ήταν το αποτέλεσμα), καθώς ενεργές ουκρανικές θέσεις πυροβόλων βρίσκονταν μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά στο δάσος», εξήγησε.

Η σκηνή ήταν κοντά σε μια κατεστραμμένη γέφυρα σε δρόμο έξω από την πόλη Ιρπίν, η οποία φαίνεται στο βίντεο. «Η σκηνή στη γέφυρα αναφέρθηκε ευρέως, πιθανότατα από κάθε δημοσιογράφο στο Κίεβο, αν και δεν κατέβηκαν όλοι (οι κάτοικοι)- στη γέφυρα», είπε ο Μπόουεν.

«Η αλήθεια είναι ότι βρισκόμουν στην πλαγιά προς τη γέφυρα, η οποία εκείνη τη στιγμή βρισκόταν πιθανότατα σε απόσταση περίπου 50 ή 100 μέτρων. Οι άνθρωποι που περνούσαν από εκεί κινούνταν αργά, κουρασμένοι και τραυματισμένοι», δήλωσε ο Bowen στο AFP. «Φτάσαμε στη γέφυρα κατά τη διάρκεια μιας σύντομης ανάπαυλας των βομβαρδισμών. Ενώ ήμασταν εκεί οι βομβαρδισμοί άρχισαν ξανά και εντάθηκαν. Η σκηνή δίπλα σε ένα πάρκινγκ αυτοκινήτων που ήταν πριν ένα εμπορικό κέντρο, δείχνει να έρχονται κι άλλες οβίδες».

Ο Bowen διέψευσε επίσης τους ισχυρισμούς των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε ένα tweet:

Στο Ιρπίν έγιναν σφοδρές μάχες στις αρχές Μαρτίου 2022

Όταν τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022, εξαπέλυσαν επίθεση στο Κίεβο για να την περικυκλώσουν. Στις αρχές Μαρτίου 2022, ο πληθυσμός του Ιρπίν, στην περιφέρεια του Κιέβου (25χλμ από το κέντρο της πρωτεύουσας), άρχισε να εκκενώνεται με κατεύθυνση το Κίεβο μέσω της κατεστραμμένης γέφυρας.

Αυτό το βίντεο του AFP κατέγραψε τα γεγονότα από τις 5 Μαρτίου 2022:

Η γέφυρα όπου τραβήχτηκε η σκηνή βρίσκεται στον ποταμό Ιρπίν, μεταξύ της πόλης και του χωριού Ρομανίβκα (οικισμός της Ιρπίν):

Για να επιβεβαιώσουμε την τοποθεσία, συγκρίναμε τη φωτογραφία που χρησιμοποιήθηκε στις παραπλανητικές αναρτήσεις και μια φωτογραφία από το φωτογραφικό αρχείο του AFP με λεζάντα «Πεζοί διασχίζουν μια κατεστραμμένη γέφυρα καθώς εκκενώνουν την πόλη Irpin, βορειοδυτικά του Κιέβου, στις 6 Μαρτίου 2022, 11 ημέρες μετά την έναρξη της στρατιωτικής εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία». Εμείς περικυκλώσαμε τα κοινά στοιχεία - την κατεστραμμένη γέφυρα και μια κόκκινη διαφημιστική πινακίδα:

Image

Σύγκριση της φωτογραφίας του BBC που δείχνει τον Jerremy Bowen (αριστερά) και της φωτογραφίας του AFP που τραβήχτηκε από την Daphne Rousseau στο Mach 6, 2022 (δεξιά). Τα κοινά στοιχεία στα δύο καρέ περικυκλώνονται με κόκκινο χρώμα από το AFP.

Στις 6 Μαρτίου 2022, τουλάχιστον οκτώ άμαχοι σκοτώθηκαν από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς ενώ προσπαθούσαν να διαφύγουν από το Ιρπίν, σύμφωνα με τοπικούς αξιωματούχους.

«Για αρκετές ώρες στις 6 Μαρτίου 2022, οι ρωσικές δυνάμεις βομβάρδισαν μια διασταύρωση σε έναν δρόμο που εκατοντάδες πολίτες χρησιμοποιούσαν για να διαφύγουν από την προέλαση του ρωσικού στρατού στη βόρεια Ουκρανία προς το Κίεβο», δημοσίευσε το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 8 Μαρτίου 2022.

Image

Screenshot from a map from March 6, 2022, published by Human Rights Watch and showing Irpin's destroyed bridge on the road to Kyiv

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων συγκέντρωσε στοιχεία για το τι συνέβη εκείνη την ημέρα. «Πριν και κατά τη διάρκεια της επίθεσης, μάρτυρες περιέγραψαν ένα σταθερό ρεύμα αμάχων που περπατούσαν πάνω στα ερείπια της κατεστραμμένης γέφυρας για να διασχίσουν τον ποταμό Ιρπίν. Στη συνέχεια, οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν στη διασταύρωση για να επιβιβαστούν σε λεωφορεία ή αυτοκίνητα που κατευθύνονταν στο κεντρικό Κίεβο ή συνέχιζαν να περπατούν», επιβεβαιώνει η HRW.

Η κατάσταση στο Ιρπίν καταδικάστηκε σε συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ στις 7 Μαρτίου 2022.

Image

Αυτή η δορυφορική εικόνα Maxar που ελήφθη και κυκλοφόρησε στις 8 Μαρτίου 2022, δείχνει μια κατεστραμμένη γέφυρα πάνω από τον ποταμό Ιρπίν στην πόλη Ιρπίν. ( Satellite image ©2022 Maxar Technologies)

Μέχρι τις 18 Σεπτεμβρίου, η σύγκρουση είχε στοιχίσει τη ζωή σε σχεδόν 6.000 Ουκρανούς πολίτες, σύμφωνα με την Αποστολή Παρακολούθησης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Ουκρανία του Γραφείου Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ.

Υπήρξαν δεκάδες ψευδείς ισχυρισμοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Έχουμε ήδη διερευνήσει αρκετούς από αυτούς στα ελληνικά εδώ.